Egbert Lachaert (Open VLD) legt vandaag een wetsvoorstel neer om de eigenaars van een bedrijfswagen de keuze te bieden hun wagen om te zetten in nettoloon. Het wetsvoorstel bepaalt dat vanaf 2022 de fiscale tegemoetkoming voor vervuilende wagens daalt om vanaf 2027 volledig te verdwijnen, en moet bijdragen tot het behalen van de klimaatdoelstellingen en de vereenvoudiging van onze fiscaliteit, zo luidt het betoog van Lachaert (DM 24/08).

Twee nobele doelstellingen. De eerste doelstelling - propere lucht - onderschrijven we volmondig; al is 2027 als streefdatum wel erg ver weg om vandaag de problematiek van fijn stof aan te pakken. De tweede doelstelling - eenvoudige fiscaliteit - steunen we evenzeer. Maar is dit laatste echt wat Lachaert en zijn partijgenoten beogen?

Om die vraag te beantwoorden, moeten we kijken naar het parcours van Open VLD van de voorbije maanden.

500 euro extra netto: klinkt goed, toch?

Het politieke verhaal van Open VLD van het afgelopen jaar draait rond ‘extra netto’ op je loonbrief. De partij communiceert daarover erg offensief. De partij zit goed in haar vel. Logisch, met de verlaging van de personenbelasting heeft ze haar trofee al binnen. Of, zoals we met de regelmaat van de klok op de Twitter- en Facebookaccount van elke liberaal zien verschijnen: ‘Extra netto. En doe er uw goesting mee. Met de groeten van Open VLD’.

Er heerst bij de liberalen een ware ‘extra netto’ idee-fixe. Zo liet voorzitter Gwendolyn Rutten onlangs nog het ballonnetje op om iedereen onbelast 500 euro te laten bijverdienen. Iedereen mag de vruchten plukken van de betere tijden, iedereen mag bijklussen en een extra centje bovenop zijn loon verdienen. Klinkt goed, toch?

Het voorstel is echter problematisch. Officieel is het een poging om onze ‘rigide’ arbeidsmarkt, die ‘een serieuze rem zet op onze concurrentiekracht’, open te trekken. De realiteit is dat dit ballonnetje past in de trend waarbij werk steeds meer wordt ingepikt door wie al een arbeidsinkomen heeft. Zo zitten de flexi-jobs in de horeca, die men ook elders wil uitrollen, vooral in het segment van mensen die al een job hebben. Bijkomend werk dus voor wie al werk heeft. Een Mattheüseffect, en daar hebben we er helaas al genoeg van in ons land.

Met flexi-jobs gaan we onze werkzaamheidsgraad dus niet opkrikken van de huidige 68% naar de beoogde 73%. Maar er is meer. Uit de monetaire economie kennen we de wet van Gresham, die stelt dat de omloop van ‘slecht geld’ die van ‘goed geld’ verdringt; bad money drives out good money. Dat geldt ook voor jobs. Goedkope jobs verdringen goedbetaalde jobs. Jobs waarop minder sociale bijdragen worden betaald, verdringen reguliere jobs. Dat is vooral voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt een probleem. Want van Nederland weten we dat flexwerk voor hoger opgeleiden een tussenstop kan zijn naar vast werk, maar helaas ook dat het voor lager opgeleiden vaak een opstap is naar werkloosheid.

‘De staat moet niet altijd langs de kassa passeren’

Het ballonnetje van Gwendolyn Rutten om 500 euro netto te mogen bijverdienen, komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Het past in een breder plan waar de federale regering al de eerste stappen toe heeft ondernomen en waar ook dit wetsvoorstel van Egbert Lachaert in kadert: de drooglegging van onze sociale zekerheid. Dat is forse taal, zeker, maar hoe moeten we het anders omschrijven?

Eerder was er al de taxshift die niet gedekt was (bewust, zo gaf Bart De Wever op een onbewaakt moment toe, om de besparingslogica in de sociale zekerheid te kunnen handhaven) en de nieuwe financiering van de sociale zekerheid. Nu regent het dus voorstelletjes waarbij men met nettovoordelen strooit: eco- en maaltijdcheques vervangen door cash, het mobiliteitsbudget in cash, bijklussen waarbij brutoloon gelijkstaat aan nettoloon, en onlangs nog legde ook Alexander De Croo een collectieve winstpremie op de regeringstafel om werknemers vlotter te laten delen in de winst van hun bedrijf. ‘De staat moet niet altijd eerst langs de kassa passeren’. De ideale wereld van Open VLD? Geen sociale bijdragen meer.

Werken zonder belastingen te hoeven betalen, klinkt natuurlijk fijn als je geen beroep moet doen op onze sociale voorzieningen en financieel de schaapjes op het droge hebt. Je kan liberalen niet verwijten te rijden voor diegenen die het al goed hebben – het dna van de partij is wat het is – maar deze ‘extra netto’-campagne van Open VLD is toch wel erg populistisch. Ze verleidt namelijk ook diegenen die het hardst getroffen worden door een ondergefinancierde welvaartsstaat. Want wie wil er nu niet onbelast kunnen bijverdienen? Op korte termijn krijgen die mensen misschien wel wat ‘extra netto’, op lange termijn zijn ze minder goed verzekerd.

De ‘extra netto’-voorstellen zijn een verdoken aanval op de mensen die voorzichtig - ‘krenterig’ was het woord dat Gwendolyn Rutten onlangs in een onvoorzichtig moment gebruikte - met hun centen moeten omspringen om op het einde van de maand rond te komen. ‘Waar het om gaat is de samenleving een ‘Yes, we can’-gevoel te geven’, aldus Rutten. Maar hoeveel can een alleenstaande leefloner met de 867 euro die hij ontvangt? En ook voor diegenen die voltijds werken aan een minimumloon, en de hogere facturen proportioneel zwaarder voelen, valt de ‘extra netto’ dik tegen. In een recente ETUI-studie lezen we dat België het enige Europese land is waar werknemers minder konden kopen met hun loon.

Een sociale zekerheid op droog zaad

De Vlaamse liberalen spelen het politieke spel slim. De ‘extra netto’-campagne van Open VLD is een harde dobber voor diegenen die een sterke sociale zekerheid voorstaan. Cash for cars, 500 euro netto erbij, een collectieve winstpremie … de gemakkelijkste slogans zijn vaak het moeilijkst te weerleggen. Begin er maar eens aan, steeds weer complexe bezwaren opwerpen tegen het zwaaien met nettovoordelen. Het verwijt een ‘afgunstagenda’ na te streven of ‘in de vorige eeuw’ te blijven hangen zijn, is nooit ver weg.

De waarheid is echter deze: retorisch koketteren liberalen met ‘extra netto’, feitelijk nemen ze de lonen van werkenden wel degelijk in het vizier, met een indexsprong die tot in het pensioen doorwerkt, een loonwet die de toekomstige loonvorming aan banden legt en een korting op de minimumlonen voor jongeren. Mensen worden uitgekleed zonder dat ze het beseffen. Prikkelende ideetjes maskeren de sluipende uitholling van ons sociaal stelsel, in de naam van ‘nieuwe tijden’.

“Cash for cars is slechts een onderdeel van een breder plan”, aldus Egbert Lachaert. Dat is het zeker, namelijk het breder plan van de sluipende drooglegging van de sociale zekerheid die ons allemaal zo dierbaar is.

Met de groeten van Open VLD.

Deze bijdrage verscheen op de Knack.be (24/08/2017)