Dat het voor CD&V niet gemakkelijk gedijen is in de coalities met N-VA en Open VLD is duidelijk. Probeer je maar eens in het midden van het bed te positioneren met twee partners die beiden aan hetzelfde uiteinde van het bed willen liggen. De christendemocraten bevinden zich nu in de positie waar de socialisten de voorbije jaren zaten, en die electoraal niet zo lonend bleek: die van de verdediger, de corrector, de sleutelaar.

De concullega’s van CD&V spelen het spel echter listig. Want tegenover het consensuele gemanoeuvreer van CD&V, laten Open VLD en N-VA geen gelegenheid onbenut om zichzelf ‘zuiver’ in de markt te zetten. Beide partijen doen dat elk op hun manier: N-VA is streng maar rechtvaardig; Open VLD frontaal liberaal.

Neem nu N-VA. Die wil zich in 2018 definitief verankeren als volkspartij en daarvoor moet de lokale inplanting van CD&V in landelijk Vlaanderen eraan. Haar verhaal is duidelijk. Lees de columns van Joachim Pohlmann, woordvoerder van Bart De Wever, in De Morgen of het zopas verschenen boek God is een vluchteling van David Dessin, adviseur ideologie op de studiedienst: de partij is doordrongen van een nostalgie naar een onbestaande tijd, naar een gemeenschap waar iedereen elkaar kende en we allemaal op elkaar trokken. In de communicatie van de partij is een zeker onbehagen over de tijd waarin we leven altijd wel aanwezig; af en toe wordt de toon zelfs revanchistisch. In beleidstermen vertaalt zich dat als: de handrem op, de grenzen dicht en een sociale zekerheid die er enkel is voor diegenen die het ‘echt’ verdienen. Culturele angst wordt gebruikt om de economische agenda door te drukken. Morele paniek moet zorgen voor de knip op de beurs.

‘EXTRA NETTO. EN DOE ER UW GOESTING MEE’

Dan gaat Open VLD anders te werk. Die partij heeft goesting in de toekomst. We hebben het nog nooit zo goed gehad, laten we dus met optimisme in de 21ste eeuw stappen. Een beetje misprijzen voor diegenen die moeten knokken om mee te zijn zijn, is nooit ver weg, maar de boodschap is duidelijk: ‘Yes, we can!’. Het politieke verhaal van Open VLD draait rond ‘extra netto’ op je loonbrief. Met de verlaging van de personenbelasting heeft de partij haar trofee al binnen. Of, zoals we met de regelmaat van de klok op de Twitter- en Facebookaccount van elke liberaal zien verschijnen: ‘Extra netto. En doe er uw goesting mee. Met de groeten van Open VLD’.

Er heerst bij de liberalen een ware ‘extra netto’ idee-fixe. Zo liet Gwendolyn Rutten onlangs nog het ballonnetje op om iedereen onbelast 500 euro te laten bijverdienen. Iedereen mag de vruchten plukken van de betere tijden, iedereen mag bijklussen en een extra centje bovenop zijn loon verdienen. Klinkt goed, toch?

Het voorstel is echter zeer problematisch. Officieel is het een poging om onze ‘rigide’ arbeidsmarkt, die ‘een serieuze rem zet op onze concurrentiekracht’, open te trekken. De realiteit is dat dit ballonnetje past in de trend waarbij werk steeds meer wordt ingepikt door wie al een arbeidsinkomen heeft. Zo zitten de flexi-jobs in de horeca, die men ook elders wil uitrollen, vooral in het segment van mensen die al een job hebben. Bijkomend werk dus voor wie al werk heeft. Een Mattheüseffect, en daar hebben we er helaas al genoeg van in ons land.

Met flexi-jobs gaan we onze werkzaamheidsgraad dus niet opkrikken van de huidige 68% naar de beoogde 73%. Maar er is meer. Uit de monetaire economie kennen we de wet van Gresham, die stelt dat de omloop van ‘slecht geld’ die van ‘goed geld’ verdringt; bad money drives out good money. Dat geldt ook voor jobs. Goedkope jobs verdringen goedbetaalde jobs. Jobs waarop minder sociale bijdragen worden betaald, verdringen reguliere jobs. Dat is vooral voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt een probleem. Want van Nederland weten we dat flexwerk voor hoger opgeleiden een tussenstop kan zijn naar vast werk, maar helaas ook dat het voor lager opgeleiden vaak een opstap is naar werkloosheid.

‘DE STAAT MOET NIET ALTIJD LANGS DE KASSA PASSEREN’

Het ballonnetje van Gwendolyn Rutten om 500 euro netto te mogen bijverdienen, komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Het past in een breder plan waar de federale regering al de eerste stappen toe heeft ondernomen: de uitholling van de sociale zekerheid. Dat is forse taal, zeker, maar hoe moeten we het anders omschrijven? Eerder was er al de taxshift die niet gedekt was (bewust, zo gaf Bart De Wever op een onbewaakt moment toe, om de besparingslogica in de sociale zekerheid te kunnen handhaven) en de nieuwe financiering van de sociale zekerheid. Nu regent het dus voorstelletjes waarbij men met nettovoordelen strooit: eco- en maaltijdcheques vervangen door cash, mobiliteitsbudget in cash, bijklussen waarbij brutoloon gelijkstaat aan nettoloon, en onlangs nog legde ook Alexander De Croo een collectieve winstpremie op de regeringstafel om werknemers vlotter te laten delen in de winst van hun bedrijf. ‘De staat moet niet altijd eerst langs de kassa passeren’. De ideale wereld van Open VLD? Geen sociale bijdragen meer.

Werken zonder belastingen te hoeven betalen, klinkt natuurlijk fijn als je geen beroep moet doen op onze sociale voorzieningen en financieel de schaapjes op het droge hebt. Je kan liberalen niet verwijten te rijden voor diegenen die het al goed hebben - het dna van de partij is wat het is - maar deze ‘extra netto’-campagne van Open VLD is toch wel erg populistisch. Ze verleidt namelijk ook diegenen die het hardst getroffen worden door een afgebouwde welvaartsstaat. Want wie wil er nu niet onbelast kunnen bijverdienen? Op korte termijn krijgen die mensen misschien wel wat ‘extra netto’, op lange termijn zijn ze minder goed verzekerd.

De ‘extra netto’-voorstellen zijn een verdoken aanval op de mensen die voorzichtig - ‘krenterig’ in het vocabulaire van Gwendolyn Rutten - met hun centen moeten omspringen om op het einde van de maand rond te komen. ‘Waar het om gaat is de samenleving een ‘Yes, we can’ gevoel te geven’, aldus Rutten. Maar hoeveel can een alleenstaande leefloner met de 867 euro die hij ontvangt? En ook voor diegenen die voltijds werken aan een minimumloon, en de hogere facturen proportioneel zwaarder voelen, valt de ‘extra netto’ dik tegen. In een recente ETUI-studie lezen we dat Belgie het enige Europese land is waar werknemers minder konden kopen met hun loon.

HOLLE SLOGANS DOORPRIKKEN

Verderop in dit nummer leest u vernietigende besprekingen van de boekjes van de liberale politica’s Gwendolyn Rutten (Nieuwe vrijheid) en Nele Lijnen (Win for life). De holle slogans, over een nieuwe vrijheid ‘voor een nieuwe tijd’ en over het basisinkomen dat ‘de bureaucratie doet verschrompelen, de sociale fraude en de armoedeval doet verdwijnen, goed is voor de werkgevers en een echt sociaal vangnet is’, worden op een pijnlijke manier doorprikt.

Maar op de sociale media en in het publieke debat, waar alles snel moet gaan en weinig ruimte is voor nuance, is het winnen van dat politieke gevecht minder evident. De ‘extra netto’-campagne van Open VLD is dan ook een harde dobber voor diegenen die een sterke sociale zekerheid voorstaan (en tot nader order behoort CD&V daar nog steeds toe). Cash for cars, 500 euro netto erbij, een collectieve winstpremie ... de gemakkelijkste slogans zijn vaak het moeilijkst te weerleggen. Begin er maar eens aan, steeds weer complexe bezwaren opwerpen tegen het zwaaien met nettovoordelen. Het verwijt een ‘afgunstagenda’ na te streven of ‘in de vorige eeuw’ te blijven hangen zijn, is nooit ver weg.

Retorisch koketteren liberalen met ‘extra netto’, feitelijk nemen ze de lonen van werkenden wel degelijk in het vizier, met een indexsprong die tot in het pensioen doorwerkt, een loonwet die de toekomstige loonvorming aan banden legt en een korting op de minimumlonen voor jongeren. Mensen worden uitgekleed zonder dat ze het beseffen. Prikkelende ideetjes maskeren de sluipende uitholling van ons sociaal stelsel, in de naam van ‘nieuwe tijden’.

Het zou wel eens dubbel pijnlijk kunnen worden voor CD&V in 2019. De kans bestaat dat ze electoraal zal worden afgestraft voor haar rol van sociale corrector én tegelijk zal ze de sluipende uitholling van ons sociaal stelstel mee hebben gefaciliteerd. Met de groeten van Open VLD.

Samenleving & Politiek, Jaargang 24, 2017, nr. 6 (juni), pagina 1 tot 3

• edito
• redactioneel
• Open Vld
• sociale zekerheid