Het zijn de eerste regels van het bekende gedicht ‘Mei’ van de Nederlandse dichter Herman Gorter (1864-1927), een lyrisch epos over een klein stadje langs de waterkant. Maar het zou vandaag evengoed kunnen opgaan voor Antwerpen, die grootstad aan de Schelde, waar deze lente - vooralsnog voorzichtig - nieuwe geluiden weerklinken voor een progressieve agenda.

Deze maand ziet immers een nieuw collectief, genaamd ‘Antwerpen 18’, het levenslicht. Sampol en Oikos zetten er mee hun schouders onder. Drijvende krachten achter ‘Antwerpen 18’ zijn Marc Swyngedouw (KUL) en Danielle Dierckx (UA). Zij brachten een aantal enthousiaste experts samen, die in de pen kropen voor de publicatie van Onze stad. Inspiratie voor de stad van morgen (Acco). Het boek moet het startsein betekenen van een participatief proces om een progressieve beleidsagenda inhoudelijk mee vorm te geven in de aanloop naar de belangrijke gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2018.

De progressieve agenda voor een stad als Antwerpen versterken is een doelstelling waar zowel Sampol als Oikos, die beiden ideeënbladen zijn voor hun respectievelijke bewegingen, zich in kunnen inschrijven. De stad is immers de plek bij uitstek waar sociale en ecologische uitdagingen zich het scherpst laten gevoelen. Het is de plek waar de ongekwalificeerde uitstroom uit het onderwijs het hoogst is, waar de werkloosheids- en armoedecijfers pieken, waar het laagste aandeel energiezuinige woningen is, waar de luchtkwaliteit en de open groene ruimte een probleem zijn, en waar de democratische structuur en het bestaande burgerschap op hun limieten botsen, ... Het zijn stuk voor stuk onderwerpen die in Onze stad aan bod komen.

Steden zijn ook de plekken waar deze uitdagingen toekomstgericht worden aangepakt. Gaan we op zoek naar sprekende voorbeelden op vlak van bijvoorbeeld duurzame mobiliteit of energie? Dan komen we eerder uit bij steden als Kopenhagen en Freiburg dan bij nationale overheden. Dat blijkt ook uit het klimaatbeleid, waar steeds meer steden het zogenaamde burgemeestersconvenant ondertekenen en zich zo engageren voor een drastische reductie van de uitstoot van broeikasgassen. De verzameling van de regeringen in ons land geeft hier een minder fraai beeld.

Ook burgerinitiatieven pieken in de stedelijke context, waar veel creatieve burgers dicht bij elkaar tal van nieuwe initiatieven opzetten. En het gaat vooruit. Of het nu deelinitiatieven zijn, co-housingprojecten of zogenaamde makers spacers, elk jaar stijgt het aantal gestaag. Het sluimerde al langer, maar het is duidelijk dat de financieel-economische crisis burgers heeft wakker geschud. Ze nemen nu meer en meer hun toekomst zelf in handen, zijn vragende partij voor een positieve ondersteuning vanuit de lokale overheid.

De grootstad heeft vele gezichten. Ze is een warm nest met vele diensten en voorzieningen maar ook een mierennest waar het gemakkelijk is om te verdwijnen. In de woorden van de samenstellers van het boek: ‘Een stad is nooit grijs. Ze is zwart en ze is wit tegelijkertijd. Ze is zacht voor wie in de mode is; ze is hard voor wie uit de mode is.’ Het beste en het slechtste komt dus in de stad samen. Maar de grootstad is eveneens een plek vol mogelijkheden voor het uittekenen van een andere wereld, een motor voor de groene economie, een laboratorium voor sociale innovatie, enzovoort.

In het verleden zijn al globale visies uitgetekend voor de stad van morgen, waar het voor iedereen goed leven is, zoals in denkwerk van 20 academici in het boek Mensen Maken de Stad. De tijdschriften Sampol en Oikos willen nu het initiatief ondersteunen dat deze toekomstvisie heel concreet maakt voor de stad Antwerpen. Daartoe nemen we in onze beider edities van de maand maart een reeks bijdragen uit het boek over; en zullen we dat in een volgend nummer opnieuw doen. In het nummer van Oikos, bijvoorbeeld, verschijnen bijdragen rond de luiken ‘mobiliteit’, ‘participatie’ en ‘cultuur’. Terwijl u in dit nummer van Sampol bijdragen leest rond de luiken ‘onderwijs’, ‘mobiliteit’ en ‘tewerkstelling’. We lezen er bijzondere cijfers.

Het Antwerpse onderwijs kent een torenhoge ongekwalificeerde uitstroom.Op 10 jaar tijd verlieten minimaal 14.000 kinderen de middelbare school zonder enige kwalificatie; dat staat gelijk aan de bevolking van zowat de helft van Borgerhout intra-muros Zuid of Hoboken- centrum. Anders dan doorgaans wordt aangenomen, is ongekwalificeerd schoolverlaten geen ‘etnische minderheden’ probleem maar een schoolprobleem, beweert Marc Swyngedouw. Hij formuleert dan ook een algemeen stedelijk actieplan als antwoord.

Ook inzake mobiliteit kampt de stad met een gigantisch probleem. De voorbije vier jaar is de filezwaarte op de snelwegen in het Antwerpse met niet minder dan 52% toegenomen. Enkel door een beleid voor een andere, nieuwe mobiliteit kan Antwerpen opnieuw goed bereikbaar en verkeersleefbaar worden. Dirk Lauwers tekent de krijtlijnen uit van Antwerpen als tramstad, als verbonden stad, als wereldfietsstad en als gedeelde stad.

Antwerpen is ook een havenstad met een gehavende tewerkstelling. De gemiddelde werkloosheid bedraagt er meer dan het dubbele dan die in de rest van Vlaanderen. In tegenstelling tot oude dieselwagens mogen werklozen Antwerpen nog wel binnen, maar hun motor naar een betaalde baan blijft sputteren of geraakt niet meer opgestart. Hoe kan een stad het lokaal sociaal beleid rond activering en werk in goed vaarwater loodsen? Op die vraag antwoorden Chris Bryssinckx, Ilse Dielen en Dirk Schoeters.

In de nummers van Oikos en Sampol leest u dus een selectie. Alle andere teksten van ‘Antwerpen 18’ vindt u op de website www.planvoora.be/onzestad en in de publicatie Onze stad. Samen schetsen ze een prikkelend beeld van hoe het Antwerpen van de toekomst er zou kunnen uitzien.

‘Uit goud en aren schiep God de Antwerpenaren’, pleegt men wel eens te zeggen aan de Schelde. Het is een tikkeltje overdreven. Maar op politiek vlak is Antwerpen alleszins in het verleden een politieke barometer geweest. Laat het ook een van de belangrijke plekken zijn waar een politieke heropstanding van de progressieve beweging kan vormkrijgen. Antwerpen verdient het dubbel en dik. Daar moet alle politieke energie in de Vlaamse metropool nu naartoe.

Een nieuwe lente en nieuw geluid? Daar werken ze verdraaid hard aan in Antwerpen.

Dirk Holemans en Wim Vermeersch
Hoofdredacteuren Oikos en Samenleving en politiek

edito - Antwerpen 18 - stedelijk beleid

Samenleving & Politiek, Jaargang 24, 2017, nr. 3 (maart), pagina 1 tot 3

• edito
• redactioneel
• Antwerpen 18
• stedelijk beleid