Het is niet de eerste keer dat de liberalen dergelijk voorstel lanceren. Aangepord door hun middenstandachterban zijn ze bijzonder ijverig op dit terrein. Naar aanleiding van een eerder voorstel van Open Vld-senator Rik Daems werd de Nationale Arbeidsraad (NAR) om een advies gevraagd. Niet ongebruikelijk overigens, want de NAR is het sociaal overlegorgaan waar de sociale gesprekspartners het sociaal beleid mee vormgeven en adviseren. Met uitzondering van UNIZO, werd het voorstel door alle (andere) sociale gesprekspartners met de grond gelijkgemaakt.

De argumenten zijn legio: de papieren maaltijd- en ecocheques vertonen een aantal nadelen, maar die worden in grote mate weggewerkt door het systeem van de elektronische cheques. De geldigheidsduur van de cheques werd verlengd. Voortaan kunnen ze gedurende een jaar worden gebruikt. Door beroep te doen op een elektronische drager wordt het risico op verlies van het via de cheques uitgekeerde bedrag tot nul herleid (dankzij het Card Stop-systeem). De Dienst Administratieve Vereenvoudiging berekende dat de administratieve lasten door de overgang van papieren naar elektronische maaltijdcheques globaal met ongeveer 61% zouden dalen voor alle betrokken partijen en met 80% voor de handelaars in het bijzonder. Een andere studie, die een vergelijkende analyse maakte van de drie systemen (papieren maaltijdcheques, elektronische maaltijdcheques en vervanging van de maaltijdcheques door een extra lijn op het loonbriefje, dat wil zeggen door een nettovoordeel), kwam tot de slotsom dat de toevoeging van een extra lijn op het loonbriefje administratieve lasten met zich meebrengt die niet veel moeten onderdoen voor de administratieve lasten voor de elektronische cheques. Ook vanuit economisch oogpunt zijn er meerdere argumenten. Aangezien maaltijdcheques niet kunnen worden opgespaard, zorgen ze voor een continue ondersteuning van de consumptie. Maaltijdcheques bieden trouwens alleen een ondersteunende rol voor binnenlandse consumptie van voeding (ter waarde van 1,9 miljard euro). Ze leveren zodoende een bijdrage tot de economische stabiliteit van het land.

Het belangrijkste argument is echter het torenhoge verlies aan inkomsten voor de overheid en de Sociale Zekerheid. Maaltijdcheques op zich leveren al minder inkomsten op voor de overheid en de Sociale Zekerheid. De initiële bestaansreden van de maaltijdcheques is immers het compenseren van werknemers die om de een of andere reden geen gebruik kunnen maken van een bedrijfsrestaurant. Aangezien bedrijfsmaaltijden doorgaans worden aangeboden tegen een voordeliger prijs dan een maaltijd buiten de onderneming, werd voor de toekenning van maaltijdcheques dan ook voorzien in een belastingvrijstelling en een vrijstelling van sociale zekerheidsbijdragen (maar wel in een inhouding ten laste van de werknemer en de werkgevers). De omzetting van dit voordeel in een nettovoordeel heeft echter als gevolg dat, krachtens het beginsel van de gelijke behandeling, een belastingvoordeel onmogelijk kan worden beperkt tot de werknemers die maaltijd- en/of ecocheques genoten voor de inwerkingtreding van een vervanging door een nettovergoeding. Het beginsel van de gelijke behandeling vereist immers dat de belastingvrijstelling geldt voor alle werknemers die een nettovoordeel zouden ontvangen. De belastingdienst heeft in 2013 berekend dat dit de schatkist ongeveer 2 miljard euro zou kosten. Bovendien komt daar parallel een negatieve impact bovenop voor de Sociale Zekerheid omdat maaltijd- en ecocheques op dezelfde manier moeten worden behandeld in de Sociale Zekerheid als in het fiscaal recht. Volgens de diensten van de RSZ zou het verlies aan inkomsten hierdoor 1,8 miljard euro bedragen.

En dit is nog maar een begin. Het is tegenwoordig bon ton om nettovoordelen op tafel te leggen. Het laatste in het rijtje is het mobiliteitsbudget. Je weet wel: een voordeel dat de werknemer krijgt en dat hij vrij mag besteden aan mobiliteitsuitgaven. Er zijn al heel wat variaties op ditzelfde thema. De pistes die de regering-Michel voor advies voorlegt aan de Centrale Raad van het Bedrijfsleven en de Nationale Arbeidsraad, dreigen in hetzelfde bedje ziek te zijn als het voorstel om maaltijdcheques om te zetten in een nettovoordeel voor alle werknemers. Het lijkt een verstandig voorstel om werknemers meer te laten kiezen voor collectief vervoer in plaats van voor autovervoer. Of die verwachte gedragswijziging zich ook in de feiten zal voordoen, valt nog te bezien. Wat wel zeker is, is dat de uitrol van dit voorstel een dure farce zal zijn voor de schatkist en de Sociale Zekerheid. Want ook hier gaat het om een voordeel waar veel meer werknemers aanspraak op zullen maken dan de huidige bezitters van een salariswagen. Eerder dan een instrument ter bevordering van een duurzame mobiliteit, dreigt het een zoveelste vorm van (para)fiscale optimalisatie te worden. We maakten een kleine rekenoefening: indien een werkgever een mobiliteitsbudget van 100 euro per maand toekent in plaats van 100 euro loonopslag, dan kost dit de overheid en de Sociale Zekerheid 2.675 euro op jaarbasis (op basis van het gemiddeld loon van 3.414 euro bruto per maand). Stel dat de helft van de loontrekkenden (de helft van 2.260.500 VTE) dergelijk voordeel zouden genieten, dan zou dat de globale schatkist een 3 miljard euro aan minderontvangsten kosten. Noteer dat Minister Reynders gewag maakt van een mobiliteitsbudget op maandbasis van 450 euro.

Dit soort fantasietjes komt bovenop een ganse rist looncomponenten en alternatieve of uitgestelde verloningsvormen waarop een verlaagd (soms tot zero) bijdragepercentage van toepassing is in de Sociale Zekerheid. We laten de fiscale impact hier even buiten beschouwing. Naast maaltijdcheques, ecocheques en bedrijfswagens, gaat het dan om extralegaal pensioen, gsm, hospitalisatieverzekering, enzovoort. De diensten van de RSZ becijferden in 2013 dat die systemen neerkomen op een minderontvangst van minimum 4,680 miljard euro per jaar. Het stijgend aandeel van de loonmassa waarop een verlaagde of zero-bijdrage van toepassing is, ligt mee aan de basis van het financieringsprobleem van onze Sociale Zekerheid. De regering-Michel heeft overigens beslist om de overheidsfinanciering ervan aan banden te leggen. Zo zal ze de evenwichtsfinanciering aan heel strenge voorwaarden onderwerpen, wat er de facto op zal neerkomen dat de begroting van de Sociale Zekerheid sneller op een tekort zal afstevenen … wat opnieuw een voorwendsel zal zijn om er nog verder op te besparen. Noteer dat de regering-Michel heeft beslist om de inspanning van 3 miljard euro in het kader van de begroting 2017, voor de helft te realiseren op kap van onze Sociale Zekerheid (1,5 miljard euro).

Dit klinkt allemaal wat technisch en ver-van-ons-bed, maar werknemers worden twee keer gepakt indien nettoverloning terrein wint. Een eerste keer door de geschetste minderontvangsten van de Sociale Zekerheid, maar ook een tweede keer door lagere individuele uitkeringen. Al te vaak vergeet men dat de sociale uitkeringen worden berekend op het brutoloon. Een toename van een verloning in netto, leidt sowieso tot dalende individuele uitkeringen en pensioenen.

Kortom: maaltijdcheques vervangen door een nettovergoeding is wat men met een mooie Franse uitdrukking ‘une fausse bonne idée’ kan noemen.

Jean-Marie De Baene
Redactielid Samenleving en politiek

maaltijdcheques

Samenleving & Politiek, Jaargang 23, 2016, nr. 10 (december), pagina 51 tot 53

• PRO - CONTRA
• maaltijdcheques