DE INZENDINGEN

Voor we de laureaten in de bloemetjes zetten, houden we er ons aan om de jury te bedanken voor het leeswerk. Ze bestond deze keer uit: Yves Desmet (Humo), Ann Peuteman (Knack), Filip Rogiers (De Standaard), Peter Van den Eede (Kunstencentrum Vooruit), Liesbeth Van Impe (Het Nieuwsblad), Paule Verbruggen (Amsab-ISG), Liesbet Walckiers (ex-vrt) en Sampol-redactieleden Ferdi De Ville, Mil Kooyman, Anne Van Lancker en Wim Van Lancker.

De jury ging op zoek naar een beklijvend en maatschappijkritisch essay geschreven door een -28 jarige, meer dan 100 jaar na het beroemde artikel J’accuse van de Franse schrijver Emile Zola. De jury gebruikte daarvoor de volgende evaluatiecriteria: maatschappelijke relevantie, oprechte verontwaardiging, goede schrijfstijl en originele invalshoek. Het onderbouwd neerschrijven van een pamflet, in ware j’accuse-stijl, bleek ook deze editie allerminst een eenvoudige opgave. Sommige essays waren goed geschreven maar droog, anderen waren prikkelend maar rommelig. De grens tussen een hoogdravende preek en een eerlijk betoog bleek flinterdun.

De jury kreeg voor deze editie maar liefst 59 inzendingen voor de kiezen, zo’n 3 keer meer dan normaal. Dit enorme aantal voelt als een verfrissend tegengif tegen de verhalen dat onze jongeren niet meer betrokken of dat ze apolitiek zouden zijn. De jury staat er op alle auteurs die een essay inzonden uitdrukkelijk te bedanken voor zoveel engagement.

Heel wat inzendingen hadden, in de nasleep van de aanslagen in Parijs, betrekking op eenzelfde problematiek: de moeizame relatie tussen het Westen en de islam. Het is een bijzonder complex thema en het spreekt voor zich dat een allesomvattend antwoord moeilijk te formuleren valt. Toch lazen we over dit onderwerp heel wat uitstekende inzendingen, zoals het essay ‘Het islamisme als ideologie: crisis, vacuüm en progressieve politiek’ van Laurens Van der Steen (25 jaar) en het essay ‘Over de islam en het Westen’ van Maarten De Bousser (27 jaar).

Ook opvallend was in hoeveel inzendingen een Avondland denken heerste. De jury bespeurde veel onvrede over het gepercipieerde onvermogen van de politiek in eigen land en bij uitbreiding van de hele westerse, liberale democratie om de grote uitdagingen (vluchtelingen, terreur, klimaat) te beantwoorden. Te midden dit pessimisme las de jury daarom met speciale interesse de inzendingen die op zoek gingen naar constructief-positieve alternatieven. Zo schreef Christoph De Spiegeleer (27 jaar) met ‘Het verleden en de ochtendstond van het avondland’ een moedig en omvattend betoog tegen angst. Maar ook het mooie en optimistische essay van Dieter Bruneel (22 jaar), ‘We willen leven in het derde millennium!’, raakte een gevoelige snaar.

EERVOLLE VERMELDINGEN

Het nomineren van de winnaars bleek voor de jury geen eenvoudige opdracht. Heel wat essays met uiteenlopende thema’s en benaderingen, maar vaak ook met vergelijkbare kwaliteit, passeerden de revue. Voor we de winnaars bekend maken, willen we daarom nog een aantal essays eervol vermelden.

In zijn essay ‘Pleidooi voor een ware democratie’ neemt Klaas Tiebout (27 jaar) ons mee op een politieke ruimtereis naar een nieuw model voor onze democratie. De auteur doet interessante voorstellen - zoals het themagewijs indelen van de stembiljetten, verkiesbaarheidsvereisten voor politici of de rechtstreekse verkiezing van de uitvoerende macht - om de partijmacht te breken. Het essay bevat vernieuwende ideeën en is goed beargumenteerd in een rijk taalgebruik.

De inzending ‘Van de(n)vakbond niets dan kwaad’, van Tim Van Dyck (27 jaar), werd in de huidige politieke context door de jury als erg verfrissend ervaren. De auteur keert zich tegen het veel gehoorde argument dat de vakbonden maar eens de sprong naar de 21ste eeuw dienen te maken. Het essay is lekker tegen de stroom in. Provocerend maar onderbouwd.

In ‘Tegen het verstoten van de humaniora’ houdt de jonge leerkracht Sander Verwerft (25 jaar) een goedgeschreven en verontwaardigd pleidooi tegen het ondergeschikt maken van het onderwijs aan de noden van de arbeidsmarkt. Door leerlingen angstvallig te dwingen ‘de beste’ te zijn, houden we hen klein. Voor de auteur moeten leerlingen groeien in vrijheid en openheid, dan zullen ze zonder problemen de lijstjes gaan aanvoeren.

DE WINNAARS

De jury kiest met unanimiteit voor Amélie Hurkens (20 jaar) als winnaar van de Emile Zola-prijs 2016. Haar essay ‘Je m’excuse’ is een meeslepend verhaal vol kritische reflecties over actuele thema’s zoals de radicalisering van Syriëstrijders, het wij-zij denken, discriminatie en racisme, het hoofddoekendebat, de islam als vijand, enzovoort. Dit is wat een essay moet zijn: fantastisch goed geschreven, zonder pretentie en concreet, vanuit een persoonlijk standpunt, vol met herkenbare anekdotes en verwijzingen naar actuele politieke debatten.

Op 2 plaatst de jury het essay ‘De illusie van de aanvaarding’ van Kasper Ossenblok (27 jaar). In een gedurfde redenering wijst de auteur op een waanbeeld waar velen onder ons zich halsstarrig aan vastklampen: de illusie van de aanvaarding die ons doet geloven dat we de bestaande ongelijkheid en armoede in de wereld zowel moeten als mogen aanvaarden. Dit essay is een goed opgebouwd en geëngageerd pleidooi voor blijvende verontwaardiging en verzet. Het houdt ons een spiegel voor; en roept ons op om onze houding ten aanzien van globale onrechtvaardigheid te wijzigen.

Tim Duerinck (24 jaar) vervolledigt het podium. Zijn essay ‘Cultuur, verman uzelf! wist iedereen in de jury te bekoren omwille van originaliteit en stijl. Het verhaal van deze jonge instrumentenbouwer, over hoe nieuwe muziekinstrumenten minder goed verkopen dan oude instrumenten en hoe onterecht dit is, leest als een trein. Op een erg persoonlijke manier doet de auteur een oproep om de gebaande paden te verlaten. De auteur spreekt over de nichewereld van de muziekinstrumentenwereld, maar zijn essay kan ook gelezen worden als een kritiek op de behoudsgezinde mechanismen in de hele cultuursector.

Wim Vermeersch
Hoofdredacteur Samenleving en politiek
Juryvoorzitter

Samenleving & Politiek, Jaargang 23, 2016, nr. 3 (maart), pagina 1 tot 3

• Emile Zola-prijs