Lasten taboe

Het zijn mensen zoals u en ik die de besparingen het zwaarst zullen voelen. Bedrijven en gefortuneerden ontsnappen aan de hakbijl. Deze keuze hoeft niet te verbazen. Rechts-liberalen vertrekken vanuit de premisse dat de economie van bovenaf bewaterd dient te worden en dat de rest van de maatschappij daar wel bij vaart. Zo verdienen bedrijven van Bourgeois I een verlaging van hun energiefactuur en de gezinnen een verhoging: de winsten sijpelen toch wel door.

In economische kringen is dit echter stilaan een achterhaalde gedachte. Paul Krugman spreekt steevast over het einde van de trickle-down en de noodzaak van trickle-up. Recente studies tonen aan dat lasten en groei kunnen samengaan. Zelfs het IMF stelt nu dat herverdeling en meer gelijkheid wel degelijk economische groei ten goede komt.

De marsrichting van dit regeerakkoord gaat evenwel de andere richting uit. Ze betekent een uitholling van ons sociale zekerheidsstelsel dat blok per blok, vooral door christendemocraten, is opgebouwd. Het is voor CD&V een zeer moeilijke spreidstand. Want in de Nieuwe Vlaamse Logica zijn hoge lasten taboe, wordt de openbare dienstverlening duurder en voorziet men enkel een vangnet voor diegenen die het echt nodig hebben. Daarvoor worden inderdaad extra middelen uitgetrokken, maar het zijn kruimels in het licht van de ruimere besparingsoperatie. Deze keuze is om nog een andere reden problematisch: een welvaartssysteem dat enkel bestemd is voor de allerarmsten dreigt op termijn zelf arm te worden. Net zoals een sociaal woningcomplex voor alleen de grootste sukkelaars na verloop van tijd een getto van miserie wordt.

Om de sociale zekerheid in stand te houden, is het essentieel dat de middengroepen de voordelen ervan blijven inzien. Zij zijn het die onze welvaartsstaat draaiende houden. Deze besparingsronde dreigt hen op het einde van de maand financieel in de problemen te brengen. Maar, breder, ze ondergraaft ook de legitimiteit van ons welvaartssysteem. Want waarom nog voor iets betalen, als je er zelf steeds minder een beroep op kan doen?

Het is niet toevallig dat de discussie ‘bijdragen of belasten’ zich ontspint rond het inschrijvingsgeld voor het hoger onderwijs. Voor rechts ligt het moeilijk dat het individu die niet participeert aan het hoger onderwijs er wel toe bijdraagt via belastingen. Links redeneert dat het in een samenleving met veel hooggeschoolden beter leven is, ook voor de laaggeschoolden, zelfs al vereist dit een transfer van diegenen wiens kinderen niet studeren naar diegenen die dat wel doen.

Quid CD&V?

Een samenleving die gemeenschapsvoorzieningen betaalt via progressieve belastingen, in plaats van individuele toegangstickets, is een stuk rechtvaardiger. Het is deze component van wederkerigheid die in dit Vlaams regeerakkoord volledig ontbreekt. Alles wordt in een kosten-baten-analyse gegoten. Ons welvaartsmodel komt erdoor op losse schroeven te staan. De grote middengroepen zullen het de volgende jaren moeten doen met een vleugellam gemaakt verenigingsleven, middenveld en vakbonden. De intenties van de nieuwe Vlaamse politieke elite zijn duidelijk: de idee dat je best maximaal gemeenschapsvoorzieningen financiert via progressieve belastingen moet eraan geloven. Net als een hele reeks linkse symbolen en principes.

De contouren van de komende federale onderhandelingen worden eveneens duidelijk. We horen over een ander beleid ten aanzien van overheidsbedrijven, gemeenschapsdienst voor langdurig werklozen en leefloners, flexijobs, enzovoort. Ook op dat niveau plant Bart De Wever een reeks onomkeerbare veranderingen. Het is voor hem de enige manier om regeringsdeelname zonder staatshervorming erdoor te krijgen bij zijn kernelectoraat: de afbraak van de Belgische sociale zekerheid is immers een noodzakelijk stap naar een onafhankelijk Vlaanderen.

Die afbraak gebeurt dus bewust. Beseft CD&V dat voldoende? De partij krijgt vandaag zowat alle middenveldorganisaties over zich heen. Peeters I zal met een warmer akkoord moet afkomen om een ACW-revolte te vermijden. In die kringen ligt de Nieuwe Vlaamse Logica, en de partij die dat gedachtegoed uitdraagt, immers zeer gevoelig.