Rechts wint op Linkse thema’s

Op reeds vele verkiezingen werd de term historisch geplakt. Deze stembusgang mag, om meerdere redenen, zeker ook zo worden gelabeld: N-VA haalt op Rechts alles binnen, decimeert daarmee het VB, en deed dat met een campagne rond sociaaleconomische thema’s, weg van haar corebusiness het communautaire. Het was een ongelooflijke gok van Bart De Wever om zijn besparingen zo duidelijk voor te leggen, om zo de nadruk te leggen op de index, werkloosheid, enzomeer. Tegelijk besefte de N-VA-kopman goed dat het de enige weg was naar deze land slide overwinning: diep vanbinnen wil de Vlaming het land niet splitsen; die poel kiezers is te klein. De partij haalt een fenomenale overwinning en tart daarmee de theorie van de issue ownership, namelijk dat verkiezingen gewonnen worden door partijen wiens thema’s de campagne domineren (in 2010 won N-VA met een campagne rond BHV). Vanavond hebben we het woord confederalisme niet horen vallen.

Sp.a - Groen – PVDA+

Doordat de N-VA haar socio-economisch programma zo duidelijk aan de kiezer voorlegde, kreeg de sp.a het issue ownership van de campagne in de schoot geworpen. De sp.a vervelde in deze campagne van de verdediger van de regering-Di Rupo I naar de antipode van N-VA. Het verklaart waarom de sp.a stand houdt. Bij de partij heerst een gevoel van opluchting. Toch moet het een tikje frustrerend zijn om in een campagne rond sociaaleconomische thema’s niet te kunnen cashen op de eigen thema’s. Stiekem hoopte de partij de laatste weken misschien op iets meer. Nu lijkt de partij haar zetels in het Vlaams en Federaal parlement te behouden. De volgende dagen moet het grillige sp.a-resultaat verder bekeken worden: Crombez en Vande Lanotte doen het goed in West-Vlaanderen; in Antwerpen gaat de sp.a mee ten onder in de gele pletwals; in Leuven is het resultaat niet zo schitterend (Bruno Tobback verliest een Vlaamse zetel in zijn eigen kiesdistrict Vlaams-Brabant); in Gent blijft de partij de grootste.

Voor Groen zien we op de meeste plaatsen duidelijke plussen, vooral in de steden. In Antwerpen overkapt Groen sp.a, in Leuven is de partij duidelijk de winnaar op Links, ook in Gent doet de partij het goed. In beide parlementen haalt de partij extra zetels, met een eerste zetel in Limburg voor het Vlaams Parlement. Groen plukt de vruchten van stevig oppositiewerk. De partij ging deze campagne met haar nieuw marsorder – werk, werk, werk – in de contramine met de sp.a. Ze kon zich als oppositiepartij een stuk linkser opstellen dan de meerderheidspartij sp.a en dat loont.

PVDA+ profileerde zich deze campagne sterk als een gewone partij, links van de sociaaldemocratie, maar kon onvoldoende kiezers overtuigen. De doorbraak moest gebeuren vanuit Antwerpen. Daar wordt ze de vierde partij, voor Open VLD en CD&V, maar in minuut 94 haalt de PVDA+ uiteindelijk haar zetel niet. Ook in Oost-Vlaanderen komt Tom De Meester niet in de Kamer. Het element van ‘de nuttige stem’ heeft waarschijnlijk gespeeld, bijvoorbeeld van PVDA+ naar Groen in Antwerpen. Peter Mertens herhaalde deze campagne stemmen terug te halen van rechts. Nu de partij onder de kiesdrempel blijft, moeten we helaas concluderen dat de PVDA+-stemmen niet in het Parlement komen. Die kiesdrempel heeft de linkerzijde harde klappen toegediend. Maar anderzijds: deze procentpunten hadden het gewicht van Links in een Rechts Vlaanderen niet fundamenteel gewijzigd.

Links: erg verschillend in Vlaanderen en Wallonië

Ook opvallend. Het beeld voor de linkse partijen in de twee taalgebieden is nogal verschillend. Sp.a houdt stand, maar de PS verliest en vecht met MR om de titel van de grootste partij. Groen doet het in Vlaanderen goed, maar Ecolo verliest zwaar: daar waar in Vlaanderen nogal wat kiezers twijfelden tussen oppositiepartijen PVDA+ en Groen en eerder voor die laatste lijken te hebben gekozen, verliest Ecolo (in de meerderheid in de Waalse regering en de Franse gemeenschapsregering) waarschijnlijk vooral aan PTB. De doorbraak van PVDA+ blijft in Vlaanderen uit, maar is in Luik en Henegouwen met de PTB een feit.

Het initiatief voor de federale regeringsvorming zit op Rechts. Op Links zit je binnen eenzelfde politieke familie in de beide landsdelen met gekwetste en versterkte partijen. Complex.

Frontvorming?

In 2010 slorpte PS nog alles op ter linkerzijde, nu krijgen we in Wallonië een wat verdeelder Links front. In Vlaanderen is het politieke landschap na deze stembusgang nog meer versnipperd. Op Rechts zuigt N-VA de partijen LDD en Vlaams Belang volledig leeg. Ook zijn er ongetwijfeld een aantal rechtse kiezers uit Open VLD en CD&V overgelopen. Op Links is geen sprake van een aanzuigeffect door deze gepolariseerde links-rechts campagne. Deze kiezers blijven verdeeld tussen PVDA+, sp.a, Groen, en zitten uiteraard ook bij Open VLD en CD&V. Verenigd rechts en verdeeld Links zit deze verkiezingen zo wat in ex aequo, maar de zetelverdeling zal Links parten spelen.

In Vlaanderen is de sp.a na deze stembusgang niet meer met ruime voorsprong de meest voorname speler op de linkerflank. Groen doet het erg goed. Toch is het ietwat verrassend dat Bruno Tobback in zijn eerste reacties de ambitie uitspreekt om de volgende jaren ‘Links te verenigen’. Daar heeft hij het nooit eerder over gehad. Het is evenwel een boodschap die velen onderschrijven. Eenvoudig wordt het allerminst. Zeker nu Groen gesterkt uit deze stembusgang komt. Maar in een scenario waar beide partijen op beide niveaus op de oppositiebanken zouden komen, is het de enige weg richting 2019.

Dit alles is voer voor de volgende dagen en weken. Momenteel is het wachten op de rest van de verkiezingsuitslagen en de stappen die Bart De Wever morgen op 26 mei onderneemt. N-VA is aan zet. Alle opties lijken (ook door de resultaten in Wallonië) open te liggen. De bal ligt in het kamp van Rechts. Links zit voorlopig op de bank.