Waarom nú een linkse denktank?

Het rauwe liberalisme van de jaren 1980 leek eind vorige eeuw achter ons te liggen. De welvaartsstaat koppelde welvaart aan welzijn, en dat functioneerde in tijden van groei lange tijd goed. Sociaaldemocraten dachten met de Derde Weg de ideologische tegenstellingen te hebben overbrugd. Mis, blijkt nu. Die polarisering is helemaal terug, het neoliberalisme is tot in de haarvaten van onze samenleving doorgesijpeld en overal staat het linkse gedachtegoed onder druk. Ideologieën als universeel geldende overtuigingen hebben het moeilijk, en die ontideologisering treft vooral het linkse gedachtegoed. De toonaangevende politieke trend, hier en elders, is duidelijk: identiteitspolitiek plus liberaal verzorgingsstaatscynisme. Grote verhalen worden vervangen door goed bestuur. En over dat goed bestuur is de burger zelden tevreden.

Technocratische oplossingen worden aangereikt om de economie beter te laten functioneren. Deze liggen in de lijn van wat, via de zogenaamde Washington Consensus, al sedert de jaren 1980 door organisaties als het IMF en de Wereldbank wordt verkondigd, en door o.a. de Europese Commissie gretig is overgenomen (hoewel die stilaan voorzichtig opschuift): superstrakke begrotingsdiscipline, privatisering, afslanking van de overheid, liberalisering van de arbeidsmarkt. Deze recepten situeren zich binnen de bestaande marktkaders en lijken neutraal, maar er liggen wel degelijk ideologische uitgangspunten aan ten grondslag. Ze zijn in tegenstelling tot wat we vaak denken niet waardenvrij.

Onze samenleving bevindt zich dus op een scharniermoment. Bovenstaande recepten bewerkstelligen in een aantal landen wat sommigen vreesden (sociale bloedbaden) zonder dat wat anderen voorhielden gerealiseerd wordt (enig perspectief op economisch herstel). Politieke, economische en sociale zekerheden worden omver gekegeld door globalisering, migratie, klimaatveranderingen en de technologische evolutie. Hierop antwoorden vinden vereist andere denkkaders en beleidskeuzes.

Onafhankelijk, maar wel met een eigen smoel

Bij de Stichting Gerrit Kreveld (SGK) rijpte daarom de idee om, naast de reeds bestaande activiteiten (het maandblad Samenleving en politiek, het internationaal jaarboek Belgian Society and Politics, studies en colloquia), een nieuw initiatief te lanceren dat kan wegen op het publieke debat. Wie ambitie heeft, zoekt medestanders. Vrij snel werd met het Vermeylenfonds (VF) een (even)waardige partner gevonden. Beide organisaties delen dezelfde bekommernis om de verschraling in het publieke debat een halt toe te roepen. Ze delen ook gemeenschappelijke waarden, en een visie op mens en maatschappij: de SGK is een centrum voor studie, bezinning en initiatieven dat het sociaaldemocratisch gedachtegoed wil ondersteunen; het VF steunt als cultuurvereniging op drie pijlers: vrijzinnigheid, socialisme en Vlaams karakter. Beide verenigingen zijn volledig onafhankelijk en niet-partijgebonden.

Metis zal via een reeks werkgroepen nadenken over inhoudelijke thema’s die ze tot haar kerntaak rekent: armoede en ongelijkheid, Europa, economie, fiscaliteit, sociale zekerheid, onderwijs, cultuur, media, politieke vernieuwing,... Experts met diverse achtergronden (academici, specialisten uit studiediensten, beleidsexperts) worden samengebracht om analyses aan te reiken en het debat aan te zwengelen. Metis wil vooral een forum aanbieden om progressieve analyses en ideeën te ondersteunen. We staan open voor samenwerking met mensen en organisaties wier visie aansluit bij de onze. We hebben niet de pretentie uit te groeien tot dé stem van één bepaalde ideologische stroming.

Het Rijnlandmodel heractiveren

Metis wil meer economische groei, en wil de baten van die welvaart toegankelijk maken voor iedereen. Metis wil een solidaire maatschappij waarin ongelijkheid bestreden wordt. De groei moet echter kwalitatief en duurzaam zijn. Want economische groei is niet alleen nodig om uit deze recessie te geraken en de solidariteit te bestendigen (en zo mogelijk uit te breiden), ze moet ook de middelen genereren voor een snellere omschakeling naar een meer groene economie. Economische groei primeert dus niet op alle andere doelstellingen; zij is er mee verweven.

Metis kiest voor een overheid die haar marktregulerende taak ter harte neemt. We menen dat een sociaal gecorrigeerde markteconomie niet de perfecte maar wel de beste manier is om een samenleving met zoveel mogelijk welvaart en welzijn te realiseren. Metis maakt daarbij ideologische keuzes, maar wil niet dogmatisch zijn. Ideeën worden op hun merites getoetst, er zijn geen taboes. Als onafhankelijke denktank dienen we geen bestaande evenwichten in de gaten te houden of machtsstructuren te beschermen. We zijn aan geen enkele partij schatplichtig. De rol van de overheid ligt niet onwrikbaar vast, evenmin als die van de markt. Er zijn activiteiten die de markt duidelijk efficiënter kan invullen en waar de rol van de overheid niet groter moet zijn dan nodig. Maar evenzeer wil Metis voor sommige domeinen absoluut ingaan tegen een verregaande vermarkting en pleiten voor een op waarden geïnspireerd beleid, ook al kost ons dat geld. Zo is rugzakfinanciering in de zorg een verleidelijk concept, maar zeker niet onschuldig. De randvoorwaarden zijn er cruciaal.

Metis wil het Europese model van een sterk uitgebouwde verzorgingsstaat vrijwaren, vernieuwen en zelfs uitbouwen. Daar zullen wij economische groei voor nodig hebben. We willen dit voor onze generatie en die erna. We zullen dus geen voorstellen doen die ons verarmen maar wel voorstellen die het financiële en maatschappelijke draagvlak voor een warme, solidaire maatschappij versterken. Zo willen wij via een gecoördineerd investeringsbeleid de groei in de toekomst veilig stellen, en door Europese sociale en fiscale minimumnormen het draagvlak voor de solidariteit verruimen en een sociaal Europa realiseren. Metis is van mening dat de Commissie in haar recente aanbevelingen voor België voorbij gaat aan enkele fundamentele problemen die de Europese Unie in een economische en sociale wurggreep houden. U kan in dat verband op de site van Metis (www.metisinstitute.be) onze vijf alternatieve beleidsaanbevelingen en onze algemene macro-economische visie lezen.