Weg is de verkramptheid

Zeker inzake ‘diversiteit’ zien we een trendbreuk. Voor het eerst slaagt de sp.a er in een tekst van 22 pagina’s over het thema asiel en migratie op papier te zetten die niet vervalt in een naïef progressief maatschappijbeeld. Weg is de verkramptheid waarmee een dergelijke oefening vroeger altijd gepaard ging. We zien een nieuw burgerschapsproject met wederzijds respect voor elkaars eigenheid.

Dit culmineert in, maar gaat uiteraard verder dan, het gewijzigde standpunt over de hoofddoek. Het betekent het einde van een lange tijd van besluiteloosheid ter zake en wellicht ook van een generatie binnen de partij. Na een ‘Hijgerige Hetze’ in de media mag Bruno Tobback zich verwachten aan heftige debatten in de aanloop naar het congres op 8 juni. De partij is altijd al erg verdeeld geweest tussen een zeer emancipatorische, libertaire visie en meer ‘flinkse’ opvattingen.

De bocht in het hoofddoekendebat is voor de vrijzinnigen in de partij, die de scheiding van kerk en staat hoog in het vaandel dragen, niet evident. De jonge generatie - met nieuwe sterke vrouw Yasmine Kherbache op kop - lijkt echter meer onbevangen met actief pluralisme te kunnen omgaan.

Het Duitse model van de mini-jobs

In het luik ‘economie’ zien we dat de sp.a opnieuw over fiscaliteit praat. Daarover was de partij jaren stil. Begrijpe wie begrijpen kan, want het is het enige instrument om écht aan herverdeling te doen. Politiek gezien probeert de sp.a van haar afkeer van het Duitse model van mini-jobs de inzet van de campagne te maken. Ze hoopt daarbij in het ABVV een bondgenoot en in de N-VA een vijand te vinden. Dat is verstandig: een politieke beweging zonder vijanden heeft weinig vrienden.

Opmerkelijk is dat de partij ook nadenkt over een ‘progressief ondernemerschap’; nog zo’n onontgonnen terrein voor socialisten. De ruwe polarisering tussen de arbeider en de ondernemer, die het socialisme vroeger kenmerkte, lijkt definitief verdwenen (op dat vlak zal sp.a de vakbond minder mee hebben; hetzelfde geldt voor de explicitering van haar standpunt inzake langer werken of activeren van werklozen).

Eindelijk past de partij haar beginselen aan een verander(en)de maatschappij aan. Een samenleving waar burgers steeds meer zelf hun leven - en dus hun inkomen - willen sturen. Eindelijk gaat de partij volop voor de coöperatieve gedachte, in woord én daad (‘Samen sterker’), en speelt ze in op “samenredzame” initiatieven die overal opborrelen maar nog grotendeels onder de radar zitten.

De nood aan een duidelijk profiel

De Vlaamse socialisten hebben de noodzaak van een duidelijkere profilering goed ingezien. Niet alleen was een nieuwe beginselverklaring broodnodig - een opfrissing van het Charter van Quaregnon draaide zes jaar geleden op niets uit -, de partij heeft gewoonweg niet de luxe om zoals de N-VA te wachten tot volgend voorjaar om mee te delen wat haar programma precies inhoudt.

In 2014 krijgen we een sterke links-rechts polarisering. De partij moet haar verhaal snel klaar hebben. Want aan een zoveelste campagne rond algemene waarden als ‘solidariteit’, ‘herverdeling’ of een ‘sociaal Europa’ heeft de sp.a niets. Er moet wat in beweging komen na de volgende verkiezingen. Daarom geen holle boodschappen meer, maar voorstellen die de potentiële kiezers niet onverschillig maken. De beginselverklaring moet de partij munitie geven om deze algemene waarden concreet in te vullen.

Murw geregeerd

Het is duidelijk dat de jonge leeuwen en leeuwinnen die sinds kort op de studiedienst zitten de pen vasthielden. Het is echter aan de oude krokodillen in de partij om er politieke consequenties aan te verbinden. Al deze mooie principes moeten in 2014 onderwerp uitmaken van een mogelijk regeerakkoord.

Ongewild toont dit denkwerk ook de fundamentele zwakte aan van een beleidspartij die de sp.a geworden is: hoe belangen verzoenen met beginselen? De partij regeerde zich de laatste jaren murw. Hoewel met het succes van het rechtse (onafhankelijkheids)discours net een ‘war of narratives’ was uitgebroken, lag de focus te zeer op beleid en te weinig op verhaal. Dat lijken de socialisten net op tijd begrepen te hebben. ‘Het Vlaanderen van Morgen’ kan de basis vormen voor een aangescherpt politiek narratief, en wie weet ook voor een beginselvaste beleidspartij.