DE INZENDINGEN

Een pleidooi tegen het boerkaverbod, een pamflet aan tante TINA en suïcide als direct gevolg van het vruchteloos najagen van geluk: dat zijn de onderwerpen die de jury, in die volgorde, wenst te nomineren voor de Emile Zola-prijs, editie 2012.

Eerst en vooral staan we erop de jury te bedanken voor de tijd die ze in hun drukke professionele leven vrijmaakten om de bijdragen te lezen en te evalueren. De jury bestond deze keer uit Patrick Vander Weyden (hoofd van de jury, hoofdredacteur Samenleving en politiek, politicoloog UGent), Anna Luyten (freelance journaliste), Liesbet Walckiers (ex-VRT), Paule Verbruggen (Amsab-ISG), Yves Desmet (De Morgen), Marc Reynebeau (De Standaard), Peter Van den Eede (Kunstencentrum Vooruit), Luc Van der Kelen (Het Laatste Nieuws), en Sampol-redactieleden Mil Kooyman, Evelyne Hens en Anne Van Lancker.

Vooreerst citeren we nog eens het reglement van deze essaywedstrijd: ‘Is er een politiek, sociaal, economisch of cultureel thema dat jou nauw aan het hart ligt? Gooi dan een beklijvend essay op papier. Geen droge, wetenschappelijke tekst, maar een vurig betoog, een messcherpe aanklacht, een verontwaardigde kijk op een boeiend thema. Kom origineel uit de hoek, schuw de controverse niet en zorg ervoor dat je argumentatie stevig onderbouwd is.’ Dit zijn de criteria waarmee de jury rekening hield in haar deliberatie. Toegegeven, het onderbouwd neerschrijven van een pamflet, in ware ‘j’accuse’-stijl van Frans schrijver en essayist Emile Zola, blijft een aartsmoeilijk genre. Al snel ontaardt zo’n ‘messcherpe aanklacht’ in bashing of goedkoop negativisme. Het is weinigen gegeven (ook weinig volwassenen trouwens) om een vurig betoog neer te schrijven. Toch moet het gezegd dat de kwaliteit van de inzendingen een stuk hoger lag dan de vorige editie. We lazen minder wetenschappelijk teksten, minder herwerkte universiteitspapers. De jury werd deze keer verblijd met interessante essays, vaak idealistische pleidooien over de meest uiteenlopende onderwerpen. Uit de inzendingen blijkt dat we in een tijdperk van filosofisch-pessimisme leven. We ontvingen heel wat inzendingen over, en tegen, het nationalisme en het kapitalisme. Deze konden de jury echter niet altijd begeesteren. Velen lijden aan het syndroom van Spengler over de ondergang van het Avondland. Emile Zola zou precies de omgekeerde stelling hebben verwoord. Dit gezegd zijnde slaagde de jury er makkelijk in een aantal uitstekende essays te bekronen.

EERVOLLE VERMELDINGEN

Naast de drie laureaten wenst de jury tevens een aantal andere essays te vermelden. Zo had de jury lof voor het essay Mooie jonge doden, geschreven door Simon Horsten. Met zijn goed geschreven, kritisch stuk over een gedurfd onderwerp - de verheerlijking van sommige jonge doden (door de media), en het vergeten van anderen -, raakte de auteur vele juryleden.

Ook het stuk Gesluierde hypocrisie, van Sam Careelmont, maakte indruk. Het is een goed uitgebouwde tekst, die alle vooringenomen stellingen over het boerkaverbod op een geloofwaardige manier weerlegt. De auteur geeft in zijn inleiding weer dat het de bedoeling is om de lezer aan het twijfelen te brengen, en slaagt hier ook in. De problematiek wordt systematisch met valabele argumenten ontleed, en daarbij is de auteur niet bang van enige controverse.

De jury heeft ook een bijzondere vermelding voor het essay Let’s start a band, van Karel Voet. Het is een vlot geschreven essay over de pitfalls en hindernissenparcours van jongeren die in Vlaanderen een muziekband willen starten, maar het is een sfeerimpressie, geen essay. Toch wenste de jury dit verrassend concept, doorspekt met de nodige humor en niet té zwaar op de hand, eervol te vermelden.

LAUREATEN

De winnaar van de Emile Zola Prijs 2012 is het essay Gesluierde vrouwen, geschreven door Laura Nys. Het is een controversieel en goed beargumenteerd stuk over een moeilijk onderwerp, het boerkaverbod. Het is een pittig geschreven stuk, met een duidelijke persoonlijk visie. Het essay heeft een duidelijke lijn met informatie en verdieping en maakt veel mooie sprongen (van de wetgeving, over de straat, naar de geschiedenis).

Op de tweede plaats plaatst de jury Tante TINA, van Thomas Van Linter. Het voldoet aan de J’accuse-criteria. In zijn litanie laat de auteur - in ware Indignado-stijl en in een mooie kadans - een hele reeks maatschappelijke discussies invallen. Dit pamflet is neergeschreven in een origineel concept (een brief aan Tante TINA, tevens acroniem voor There is no alternative). Er zit voldoende info in de aanklacht, maar om als winnaar te worden genomineerd bleef de jury op haar honger zitten als het ging om alternatieven.

De bijdrage van Christoph De Spiegeleer, Mors voluntaria en geluk in een samenleving op drift, vervolledigt de top-3. Het is een interessant, historisch gekaderd betoog over een actueel en controversieel thema als geluk en zelfmoord. De schrijver durft tegen de gangbare opvattingen in te gaan en houdt de lezer een spiegel voor. Het is een kleine geschiedenis van de suïcide bij jonge mensen, door de eeuwen heen, sereen en toch boeiend, met af en toe mooie gedachten over suïcide als direct gevolg van het vruchteloos najagen van geluk.

Met de Emile Zola-prijs gaat Samenleving en politiek op zoek naar een beklijvend essay, zowat 100 jaar na het beroemde maatschappijkritisch en geëngageerd artikel J’accuse van Emile Zola. Ook deze editie bewijst de prijs opnieuw haar nut als barometer van interesses en zorgen bij politiek geëngageerde jongeren. J’accuse is niet alleen ‘ik beschuldig’, maar ook ‘durf te denken’. En dat is precies wat we met het uitschrijven van deze prijs beogen, en waar de meeste deelnemers met hun essays in slaagden.

Patrick Vander Weyden
Hoofdredacteur Samenleving en politiek
Juryvoorzitter

Samenleving & Politiek, Jaargang 19, 2012, nr. 3 (maart), pagina 1 tot 3

• Emile Zola-prijs