In 1991 zochten enkele mensen, geprikkeld vanuit hun dagelijkse praktijk, naar een antwoord op de vraag: ‘Hoe kunnen we kansarme gezinnen met jonge kinderen in hun dagelijks leven bijstaan om hun ontwikkeling meer kansen te geven en zo - preventief - mogelijke misbehandeling voorkomen?’
In overleg met het UZ Gasthuisberg en VAC Kindermishandeling Leuven startten zij een pilootproject en gingen ze als vrijwilliger bij een gezin aan huis: domo. Volgende basisprincipes stonden voorop: niets opdringen, er gewoon zijn, luisteren zonder te oordelen, samen iets doen, met de kinderen bezig zijn, ondersteunen en ervaring uitwisselen.
Tijdens de daarop volgende jaren groeide hieruit een organisatie Domo vzw. Zij is een autonome vrijwilligersorganisatie, erkend door het Vlaams Ministerie van Welzijn, die ondersteuning biedt aan kwetsbare, meestal kansarme gezinnen met kinderen tot 12 jaar. De werking is laagdrempelig en biedt ‘zorg op maat’: 1 vrijwilliger gaat 1x per week en langdurig bij 1 gezin = 1 op 1 relatie.
Het doorverwijzen of aanmelden van een gezin bij Domo gebeurt door veel verschillende organisaties of personen (CAW, OCMW, thuisbegeleidingsdienst, CLB, huisarts, een buur of kennis). Na een eerste ‘bezoek’ oordeelt de coördinator van Domo of het gezin op de lijst komt en er een ‘match’ is met een vrijwilliger. Deze stippelt dan verder zelf met het gezin de weg uit die wordt bewandeld en wat hij in het gezin zoal zal komen doen.
Domo vzw Leuven telt een 50-tal vrijwilligers die gedurende een vrij lange periode (tot twee jaar) eenmaal per week aan huis gaan bij een gezin. Bij deze ontmoetingen staan voorop:
- de krachten waarover het gezin (nog) beschikt en deze aanspreken (d.w.z. empowerment en vergroten van de draagkracht);
- de talenten, vooral bij de kinderen, optimaal kansen geven.
De Domo-gezinnen, waaronder ook veel eenoudergezinnen, missen meestal de noodzakelijke sociale netwerken en ook vaardigheden om de probleemsituaties die zij ondervinden aan te kunnen. Bij de opvoeding van de kinderen is er vraag naar ondersteuning, soms in kleine dingen. Preventie door presentie, is de rode draad. De effectiviteit hiervan wordt door meerdere wetenschappelijke bevindingen in binnen- en buitenland onderschreven.

Autonomie is bij Domo vzw een belangrijke regel. De gezinnen beseffen dat er geen direct meetbare doelstellingen opgelegd of nagestreefd worden maar dat het vertrekpunt van de relatie met Domo en de vrijwilliger gebaseerd is op hun wensen en verwachtingen. Door die onafhankelijkheid en de afwezigheid van rapportering is er ook geen stress, noch bij het gezin, noch bij de vrijwilliger, waardoor het vertrouwen in de relatie gezin-vrijwilliger zich gemakkelijker installeert. Door niets op te dringen, door er gewoon te zijn en te luisteren zonder te oordelen kunnen de aanwezige krachten binnen het gezin aangesproken en verder ontwikkeld worden. Dit garandeert ook een vlotte samenwerking met professionele organisaties.

Het gezin gaat vrijwillig op stap met de vrijwilliger en weet wat het van Domo mag verwachten. De vrijwilliger die zich engageert bij een gezin doet dat echter niet vrijblijvend. Er is een engagement naar het gezin toe, maar ook naar Domo als organisatie. Van de vrijwilliger wordt verwacht dat hij deelneemt aan de maandelijkse bijeenkomst, de vormingssessies en gezinsbesprekingen.

Het unieke, typische aan Domo drukt zich het best uit in het containerbegrip opvoedingsondersteuning. Domo zet op ‘alles’ in wat met de leefwereld van gezinnen te maken heeft, in meerdere of mindere mate, afhankelijk van de vraag en de nood van het gezin en de interesse van de vrijwilliger: sport en spel, samen lezen, administratie doornemen, mee boodschappen doen, naar film of theater, de drempel naar professionele hulp overstappen maar ook een daguitstap of een heuse vakantie regelen kan er bij horen.
Er is aandacht voor het gehele complexe gebeuren binnen het gezin (wonen, gezondheid, sport en spel) en voor de interactie met wat er zich buiten het gezin aanbiedt (verenigingen, instellingen, structuren).
Essentiële aandachtspunten blijven:
- ouders (opnieuw) laten geloven in zichzelf en in hun capaciteiten als opvoeder;
- hen (opnieuw) leren iemand te vertrouwen;
- beschermen wat kwetsbaar is: de toekomst van kleine kinderen, hun talenten opmerken en aanscherpen;
- het doorbreken van het sociaal isolement, zowel bij de kinderen als bij de ouders.

Met deze unieke koers viel Domo al meermaals in de prijzen en neemt het in het vruchtbare landschap van de Opvoedingsondersteuning een prominente plaats in.
Domo vzw Leuven werkte de afgelopen twintig jaar in Leuven en de aanpalende gemeenten. In 2010 startte ook in Antwerpen een Domo op initiatief van vrijwilligers. De overtuiging leeft dat een gezonde werking ‘bottom up’ tot stand komt. In Hasselt is een opstart bezig. Er wordt nagedacht over of en hoe Domo zich verder kan uitbouwen en zijn expertise kan inzetten op andere locaties.

Ingrid Verdonck
Vrijwilliger bij Domo vzw Leuven
www.domovlaanderen.org

Samenleving & Politiek, Jaargang 19, 2012, nr. 3 (maart), pagina 37 tot 39

• Domo vzw
• project in de kijker