Op 19 januari 2012 overleed Gilbert Temmerman op 83-jarige leeftijd. De politieke carrière van Temmerman startte in 1958. Hij zetelde tot 1994 onafgebroken in de Gentse gemeenteraad. Van 1970 tot 1976 was hij er schepen van Regieën. Van 1989 tot 1994 was hij de eerste socialistische burgemeester van Gent. Gilbert Temmerman was ook Volksvertegenwoordiger tussen 1971 en 1989 voor de socialistische partij; in 1992 werd hij benoemd tot minister van staat. Hij was als de eerste socialistische burgemeester van Gent een van de boegbeelden en grondleggers van paars. Hieronder leest u de hulde van Herman Balthazar tijdens het afscheid in de Theaterzaal Kunstencentrum Vooruit (vrijdag 27 januari 2012).

In de Brunaustraat, een straat vol kleine arbeiderswoningen in de wijk rond het Heirnispleintje, de wijk waar ik ben opgegroeid, hebben Lucien en Bernadette daags na het overlijden van Gilbert hun raam gesierd met een rouwportret met de sp.a-vlag als achtergrond: de spontane reactie van rouw, verdriet en hulde van twee flinke militanten van Gent-Oost.
Gilbert hield niet van persoonsverheerlijking, maar deze hommage zou hij zeker appreciëren. Indien immers een rangorde moet worden opgesteld van zijn preferenties, dan denk ik dat het partijmilitantisme hoogst zou scoren. Al is in de laatste jaren veel bittere twijfel in zijn hart gaan woekeren. En indien de rangorde moet gemaakt van zijn preferenties in de politieke mandaten dan is er weinig twijfel dat zijn burgemeesterschap bovenaan zou prijken.
Voor het weldenkende burgervolk dat er altijd moeite mee heeft om geen primair antisocialisme te betuigen, wil ik met kracht en overtuiging stellen dat beide preferenties in geen enkele mate elkaars tegengestelde zijn. Gilbert Temmerman was een militant in hart en nieren. Hij was ook, op grootse wijze, een burgemeester voor alle burgers van zijn stad, een burgemeester voor al zijn opdrachten zonder onderscheid.
Deze twee facetten vooral wil ik in deze rouwzitting beklemtonen, want zo heb ik hem het best zelf gekend en ervaren: de onplooibare en onvermoeibare militant, de rechtlijnige en gewetensvolle burgemeester.

Wanneer ik in mei 1985 tot gouverneur werd benoemd, kreeg ik van Gilbert een lange brief, een voor mij zeer eerlijke en onthullende brief. Tussen haakjes: Gilbert was een goed en verwoed briefschrijver, helaas een uitstervende bezigheid. Gilbert schreef graag, veel en uitgebreide brieven voor velerlei motieven. Mijn collega’s historici en zeker de Amsab-ISG-medewerkers zou ik er willen toe aanzetten om een zo volledig mogelijke verzameling van Gilberts brieven aan te leggen en klaar te maken voor een wetenschappelijke uitgave. Het zou een uitzonderlijke bijdrage kunnen worden tot de geschiedenis van de tweede helft van de vorige eeuw, deze van Gent, van ons land, van de socialistische beweging en van Gilbert Temmerman zelf natuurlijk. Van de jonge socialistische turner in de kring ‘Willen is Kunnen’ in Ledeberg, 1945, tot de Gentse burgemeester, die in januari 1995 de sjerp doorgaf aan Frank Beke.
Terug nu naar zijn brief uit mei 1985. Het was onder meer een terugblik op de spanningen en tegenstellingen tussen ons beiden in onze opvattingen over partij en maatschappij. Die spanningen, tegenstellingen, tegenwerkingen bereikten in de jaren 1970 een hoogtepunt. Die jaren waren voor ons beiden een decisief keerpunt. Met de harde humor waar Gilbert vaak meesterlijk bedreven in was, besloot hij zijn brief met de opmerking dat hij met die tegenstellingen en tegenwerkingen een bijdrage had geleverd tot de toen voor mij onverwachte wending in mijn loopbaan.
Ik herinner mij nog zeer scherp mijn eerste confrontaties met Gilbert in de jaren 1957-1958. Ik was toen student en secretaris, nadien voorzitter van de oproerige Socialistische Vlaamse Studentenbeweging, medeoprichter van het weekblad Links en werkend met communisten aan een nieuwe vredesbeweging. Gilbert was toen de jonge federale partijsecretaris, opvolger van de legendarische Emiel Vergeylen, die van 1922 tot 1954 - 32 jaar lang - de partijfederatie Gent-Eeklo had geleid. Gilbert nam met kracht, ijver en competentie het werk over. Het was het werk van de heropbouw van een groot en gesloten netwerk van socialistische organisaties naar het aloude Gentse model. Het was een werk met veel invloed en veel verantwoordelijkheden, maar wel in de volle schaduw van de almachtige politieke leider, Edward Anseele junior. Het was een werk in dichte samenhang met andere coryfeeën: Gaston Crommen in het partijdagblad Vooruit, Georges Nachez in de Coöperatieve Vooruit, Amedée De Keuleneir in het gewestelijk ABVV-secretariaat, Christ De Bruycker senior in de Centrale van Arbeidersopvoeding, …
Het was een politiek werk in Gent waar in oktober 1952 de CVP haar absolute meerderheid had verloren en voor de eerste keer een liberaal-socialistisch college aantrad met Laurent Merchiers als liberale burgemeester. Het waren jaren van grote ommekeer in Gent: het einde van de grote textielfabrieken, het saneren van oude, ongezonde arbeiderswijken, het bouwen aan het Zuid van een trots gebouw voor de stadsregieën voor elektriciteit, water en gas.

Gilbert was de trouwe partijsecretaris, maar hij was ook de man van de fifties. Met de Music-club bracht hij in het Kuipke of in de oude theaterzaal van het feestpaleis Vooruit duizenden mensen op de been voor concerten met Louis Armstrong, Lionel Hampton, Bill Haley en The Platters.
Tweeëntwintig jaar lang was Gilbert de partijsecretaris in Ons Huis op de Vrijdagmarkt: twee bureaus, twee medewerkers. Wanneer hij in 1975 die functie doorgaf omdat hij, ongewild en onverwacht, zelf de grote politieke leider van de BSP-federatie Gent-Eeklo was geworden, waren de tijden grondig veranderd. En het waren voor de partij sombere tijden. In de vervroegde verkiezingen van 10 maart 1974 was de partij in het arrondissement teruggevallen op 18% van de stemmen. Naast Willy De Clercq met 54.000 en Wilfried Martens met 33.000 voorkeurstemmen, was Gilbert Temmerman met 6.199 stemmen een bleke apparaatsman. Na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 1976 - deze van de grote fusie van gemeenten - kon de partij in het college treden met de CVP, maar met 13 zetels was de BSP slechts de derde partij. En in de Gentse partij zelf begon de grote, bitsige confrontatie met een nieuwe generatie politici.
Het werd voor Gilbert de grote periode van het ‘fighting back’. In een merkwaardige som van koppig en nostalgisch vasthouden aan de oude partijidealen enerzijds en een vlijmscherpe realiteitszin anderzijds, heeft Gilbert een ander en prominent imago opgebouwd, zowel als parlementslid, ondervoorzitter van de Kamer of als man van de Gentse gemeentepolitiek - dit vooral.
Zo was er de Temmerman, die op 12 december 1979 het enige socialistische parlementslid was die zich onthield bij de stemming over de plaatsing van de kruisraketten na het fameuze NAVO-dubbelbesluit. Het was - u zult het zich herinneren - de tijd van de grote anti-rakettenbetogingen.
Zo was er de Temmerman, die in de gemeentelijke herverkiezing in maart 1983 van de SP met 29,1% van de stemmen terug de eerste partij maakte, maar het moest aanzien dat de CVP ondanks alle beloftes van coalitiepartner wisselde. Het was toen de Temmerman, die al lang niet meer kon rekenen op zijn trouw partijdagblad, maar wel in de ganse pers naam maakte als een ongenadig en onvermoeibaar oppositieleider.
En het was deze Temmerman, die in oktober 1988 de gemeenteraadsverkiezingen won en de paarse coalitie vormde. Na een regen van niet terechte klachten kon ik Gilbert op 23 april 1989 in mijn gouverneursbureau vragen de eed af te leggen.
De eerste socialistische burgemeester in Gent trad aan. Een groot en goed burgemeester met wie ik intens heb samengewerkt.

Aan deze militant en burgemeester brengen wij vandaag een rouwhulde. Hij is plots, onverwachts, buiten Gent zelfs, van ons heen gegaan. Wanneer ik hem in deze theaterzaal, die hij zo goed kende en lief had, hulde mag brengen dan wil ik er ook nog iemand bij betrekken, die ons voor hem heeft verlaten. Het is Mariette de Pauw met wie hij op 9 april 1955 trouwde. Ook zij verdient onze hulde.
Mariette is gedurende de ganse loopbaan van Gilbert een fantastisch ondersteunende partner geweest. Gilbert was voor haar, wanneer zij zwaar getroffen werd, een fantastische steun, elk uur van elke dag. Aan jullie, goede vrienden en zonen Eric en Marc, en aan jullie kinderen en echtgenotes; aan jullie, goede zussen Laura en Nora; aan jou, schoonzus Gilberte en aan jullie, goede vriendinnen en nichtjes Karin en Sabine: aan jullie allen onze meest innige deelneming.

Herman Balthazar
ere-gouverneur Oost-Vlaanderen

Samenleving & Politiek, Jaargang 19, 2012, nr. 2 (februari), pagina 36 tot 39

• in memoriam
• Temmerman Gilbert
• figuur in de kijker