Ook het traditionele medialandschap is ingrijpend veranderd. Peter Vandermeersch was de eerste hoofdredacteur die voluit koos voor het ‘0-1-7-principe’: de dagelijkse berichtgeving op de website, de analyse in de krant de dag nadien, en de achtergrond in de steeds dikker (en wolliger) wordende weekendedities. Dit zorgde voor een digitale mediarevolutie voor de lezers - die nu niet alleen van minuut tot minuut het nieuws kunnen volgen, maar er tevens op kunnen reageren én rond mobiliseren -, maar het veranderde ook de spelregels voor de opiniemakers, aan linker- en rechterzijde.

Inspelen op de veranderde context

Het is onmiskenbaar zo dat Rechts beter inspeelt op deze veranderde context dan Links. Dit is niet nieuw en gebeurt niet alleen bij ons. In de Verenigde Staten wordt in Republikeinse denktanks al meer dan een half decennia gewerkt en geschaafd aan het neoliberale gedachtegoed. Filosofe Ayn Rand publiceerde reeds in 1957 haar neoliberale evangelie, Atlas Shrugged, algemeen beschouwd als een van de belangrijkste boeken in de VS van de 20^ste eeuw.

Conservatieven investeren veel meer in de manier waarop de doorsnee burger wordt aangesproken (de rechtse denktank The Heritage Foundation alleen al spendeert jaarlijks zo’n 385.000 dollar per conservatief congreslid in communicatie en mediatraining; Links spendeert in totaal zo’n 2000 dollar per jaar per congreslid). In het maatschappelijk debat strijden Democraten en Republikeinen er met ongelijke wapens.

De vermoeide journalist laat zich gemakkelijk voeden…

Ook bij ons voelen steeds meer progressieve burgers zich ongemakkelijk binnen het bestaande opiniekader. Een onderzoek van het Nederlandse bureau Maurice de Hond (maart 2011) toonde aan dat linkse stemmers amper media hebben waar ze zich en masse thuis voelen. Ze zien zich beperkt tot wat mangelen in de marge op sociale media sites. De publieke opinie wordt continu bewerkt door rechtse commentatoren, economen, academici, terwijl Links zwijgt.

‘Rechts is overal’, horen we wel eens misnoegd. En er valt iets voor te zeggen. Knack en Trends hebben allesbehalve een progressieve hoofdredacteur, De Morgen voert bekeerde liberaal Paul De Grauwe op als hun meest progressieve econoom, vakbonden worden steevast voorgesteld als ‘ouderwets’, terwijl werkgeversorganisaties ‘inspelen op de noden van vandaag’, enzovoort. De media ontsnappen niet aan het heersende marktdenken.

Ook in Vlaanderen hebben we zo’n denktank die over elk onderwerp een rapport lijkt te beschikken, Itinera. Deze verdoken neoliberale lobbymachine (ze beweren zelf ideologisch neutraal te zijn want ze worden niet gefinancierd door ‘subjectieve’ belangenverenigingen, maar door het ‘neutrale’ bedrijfsleven) hanteert een slinks mechanisme. Slag om slinger publiceert ze een lijvige studie, kwalitatief niet altijd even sterk, die door een parfum van wetenschappelijkheid onafhankelijk overkomt. Goed wetende dat op de krantenredactie niemand de tijd heeft om zulke studie volledig door te nemen, zenden ze tevens een aantal mooi verpakte, lekker leesbare bullet points mee.

Vandaag merken we steeds meer dat die letterlijk worden overgenomen door de journalist in kwestie. De gladde alen van Itinera hebben de gestegen werkdruk in de media goed doorzien. Veel beter dan hun linkse confraters. Moeten progressieve opiniemakers het de arme, overbevraagde nieuwsgaarder kwalijk nemen? Wellicht wel. Moeten ze daarover janken? Helemaal niet! Niets belet hen om dezelfde tactiek toe te passen of de dag erop een reactie, in een soortgelijk easy read bulletin, door te sturen. Het moet toch mogelijk zijn om de journalisten daarvan te voorzien? Een politieke redactie vraagt niet liever dan gefundeerd (voorgekauwd) materiaal. Het nieuwe format van het medialandschap vereist een specifieke 24/7 aanpak, die uur tot uur, dag in dag uit, moet worden beleden. Het valt niet te ontkennen dat Rechts daar veel beter op inspeelt.

… en de vermoeide progressief krijgt zijn eten niet verkocht

Toch heeft het geen zin te vervallen in een op- en veroordeling van linkse, rechtse en neutrale media. Dat zijn achterhoedegevechten. De echte vraag is: leven we in een rechts opiniekader omdat Rechts zich beter organiseert of omdat Links niet met ideeën komt? Het tweede lijkt nog meer van toepassing dan het eerste. Het is roeien tegen de stroom, maar dat mag Links en haar opiniemakers niet beletten zelf met een verhaal te komen. Dat is niet eenvoudig, want Links moet zich inhoudelijk beter wapenen. Haar verhaal is immers altijd een genuanceerd verhaal, waarbij men niet kan vervallen in de simplismen van Rechts. Links kan alleen maar wegen op het maatschappelijke debat door te spelen op de inhoud, door meer te investeren in een partnership met de academische wereld (de symbiose ‘politiek-wetenschap’ waar Rechts zo wonderwel in slaagt) én als het zich aanpast aan de noden van het huidige medialandschap.

Dat hebben met name de progressieve partijen in Vlaanderen nagelaten te doen. Daar zijn nochtans niet zoveel middelen voor nodig. Als je je eigen thema’s en prioriteiten klaar en onderbouwd hebt, is het kwestie van zelf het debat aan te gaan of snel in te pluggen op de actualiteit. Wel noodzakelijk, is het durven leiden (niet volgen) van de publieke opinie. Sociaaldemocraten hebben de perceptie tegen (ze zijn de fletse beleidspartij van het compromis) en hebben voor velen boter op hun hoofd (inzake het mee faciliteren van de deregulering), maar dat mag geen excuus zijn om te zwijgen en het debat over te laten aan Rechts. Daarvoor is de huidige crisis te complex en zijn de uitdagingen te groot.