VAKBOND MET BODYGUARDS

Het Vlaams ABVV wil de Colombiaanse bloemenarbeiders helpen sterke vakbonden uit te bouwen. Niet simpel in een land waar elke week wel een vakbondsactivist wordt vermoord. In Colombia moeten vakbondsleiders zich beschermen met bodyguards. Dat is letterlijk levensnoodzakelijk. Het Zuid-Amerikaanse land sleept een kwalijke reputatie met zich mee inzake schendingen van mensenrechten. De afgelopen 25 jaar werden 2858 syndicalisten vermoord. Nog eens 8457 syndicalisten werden slachtoffer van bedreigingen of andere gewelddaden. Vorig jaar werden 51 syndicalisten vermoord. Voor de eerste drie maanden van 2011 staat de teller al op 25 doodsbedreigingen en werden vier vakbondsmensen vermoord. Colombia heeft daarmee de trieste eer bovenaan de lijst te prijken van landen waar vakbondsactivisten voor hun leven moeten vrezen. De daders, meestal paramilitairen of leden van de geheime dienst, worden zelden of nooit gestraft.

Geen wonder dus dat amper 3% van de werknemers in Colombia lid durft te worden van een vakbond - het laagste percentage van heel Latijns-Amerika (in België is dik 60% vakbondslid). Met zo’n lage syndicalisatiegraad is het onmogelijk een sociale tegenmacht te vormen tegenover de werkgevers en de ultrarechtse overheid. De ongelijkheid in de Colombiaanse samenleving is dan ook torenhoog (Gini-index: 58,5 - slechts zeven landen ter wereld scoren slechter). Colombia is een rijk land - exporteur van onder meer aardolie, steenkool, koffie, bananen en snijbloemen - met een arme bevolking. Volgens de Human Development Indices leeft zo’n 64% van de 45 miljoen Colombianen in armoede en zo’n 26% in extreme armoede (minder dan 2 dollar per dag). Nergens in Latijns-Amerika is de werkloosheid zo hoog (12%). Van de actieve bevolking moet 59% zien te overleven via de informele economie, als straatverkoper bijvoorbeeld.

ARBEIDSVOORWAARDEN VERSLECHTEREN

Niet alleen mensenrechten, ook sociale rechten worden in Colombia zonder veel gevolg met de voeten getreden. Werkgevers kunnen plots stoppen met het betalen van premies en sociale bijdragen, of zelfs van loon. Werknemers kunnen daarover gaan klagen bij het ministerie van sociale bescherming, dat hen gelijk geeft. En vervolgens gebeurt er helemaal niets. In Colombia staat de door ultrarechts gedomineerde Staat duidelijk niet aan de kant van de werkende bevolking. De wetgever helpt daarbij niet zelden een handje. Bijzonder problematisch is de situatie van de anderhalf miljoen arbeiders in de zogenaamde geassocieerde arbeidscoöperatieven (cooperativas de trabajo asociado). Werkgevers zijn bijzonder tuk op dat systeem, omdat het hen een wettelijke mogelijkheid biedt de arbeidswetgeving te omzeilen, vakbonden buiten te houden en hun winsten te vergroten door arbeid goedkoper te maken - winsten die vaak verdwijnen in de zakken van buitenlandse multinationals. De coöperatieven vallen immers niet onder de arbeidswetgeving. De arbeiders in de coöperatieven zijn wettelijk gezien geen werknemers, maar ‘leden van de coöperatieve’. Omdat ze geen werknemer zijn, mogen ze zich niet verenigen in vakbonden. Ze ontvangen geen loon, maar een - erg karige - ‘compensatie voor geleverde diensten’. Minimumlonen bestaan er niet noch premies voor bijvoorbeeld ongezond werk, en ze draaien zelf op voor hun sociale bijdragen. En vermits ze zonder contract werken, kunnen ze gemakkelijker weer ontslagen worden.

STERKE VAKBONDEN BROODNODIG

Onder meer in de bloemensector zijn deze praktijken schering en inslag. Net daarom startte het Vlaams ABVV er in 2008 een solidariteitsproject. In de bloemensector werken zo’n 100.000 arbeiders - overwegend vrouwen - maar slechts weinigen durven lid te worden van een vakbond. De schrijnende omstandigheden waarin ze vaak moeten werken, roepen daar nochtans om: lange werkdagen, tijdelijke dagcontracten, slechte verloning, gezondheidsrisico’s wegens het gebruik van verboden pesticiden en een tekort aan beschermingsmiddelen, ontslag bij zwangerschap, geen erkenning van beroepsziektes, enzovoort. Met ons solidariteitsproject willen we deze Colombiaanse bloemenarbeiders helpen een sterke vakbond uit te bouwen. De sector is economisch erg belangrijk: 70% van de bloemen die de Verenigde Staten invoeren, komen uit Colombia.

Wat doen we er concreet? We openden een Huis van de Bloemenarbeiders in Facatativa, een stadje dat het hart vormt van de bloemenindustrie. We betalen het loon van Betty Fuentes, een ex-bloemenarbeidster en nu de Colombiaanse coördinator van ons bloemenproject. Zij bouwde het Bloemenhuis uit tot de spil van een dynamische syndicale werking, waar tientallen arbeiders terecht kunnen voor gratis rechtshulp, computeropleidingen, syndicale vorming, discussie en ontmoeting. Een driemaandelijks vakbondskrantje La Espinita en een eigen radioprogramma zorgen voor een grotere promotie van het vakbondswerk. Jaarlijks hoogtepunt van de syndicale werking is het Feest van de Bloemenarbeiders, zeg maar hun variant van onze 1 mei. Die valt er niet toevallig rond 14 februari. Valentijnsdag is voor de bloemenarbeiders immers de meest stresserende tijd van het jaar waarin ze ellenlange overuren kloppen en hun gezin amper te zien krijgen. Aan het Feest, dat dit jaar op 19 februari werd gevierd en een mix is van strijdbare toespraken en gezellige muziek, nemen enkele honderden vrouwen, mannen en kinderen deel.

Dat is het meest zichtbare deel van onze vakbondssteun. Niet minder belangrijk zijn de vele vormingsseminaries die we voor Colombiaanse syndicalisten organiseren. De nood aan kennis is dan ook groot. Zowel over arbeidswetgeving, onderhandelingstechnieken, gezondheid op het werk, communicatie of syndicale organisatie. Want zo’n vakbond, hoe organiseer je dat eigenlijk? Hoe hou je je financiën gezond? Hoe kom je tussen in bedrijfsconflicten? Met welke andere sociale organisaties kan je samenwerken?

INTERNATIONALE BESCHERMENGEL

Mocht u ooit in Colombia verzeilen en op straat een ABVV-logo tegenkomen, dan moet u niet schrikken: net zoals bij andere buitenlandse organisaties gebruiken onze Colombiaanse partners dat als een soort internationale beschermengel. En het blijkt nog te werken ook: sinds de Colombiaanse petroleumvakbond USO (Unión Sindical Obrera) in 2003 een solidariteitsproject opstartte met de Algemene Centrale van het ABVV, werden nog maar twee van haar leiders vermoord. Voordien waren dat er gemiddeld tien per jaar. Zoveel is duidelijk: hoe meer kritische ogen op Colombia gericht staan, hoe veiliger het er zal worden voor syndicalisten - en hoe sterker hun vakbonden. En dat is waarom elk ogenschijnlijk klein solidariteitsproject zoveel meer is dan een druppel op een hete plaat, en wel degelijk een wereld van verschil maakt.

Marc Spruyt
Coördinator communicatie van het Vlaams ABVV
(Op www.dewereldmorgen.be/blogs/vlaamsabvv leest u het verslag van de inleefreis naar Colombia van februari 2011 die het Vlaams ABVV organiseerde)

Samenleving & Politiek, Jaargang 18, 2011, nr. 5 (mei), pagina 31 tot 32, + pagina 41

• project in de kijker