Nu echter heeft zelfs de PS toegegeven dat het asielbeleid gefaald heeft. PS-kamerlid Yvan Mayeur die ook voorzitter is van het Brussels OCMW en van Samusocial (dienst voor daklozen) gaf op 5 december in De Zevende Dag te kennen dat de PS wil praten over een strenger uitwijzingsbeleid. Een week eerder had PS-voorzitter Elio Di Rupo het over een asielbeleid dat stricte mais humain moet zijn.

Hiermee echoot de PS een manier van spreken die de sp.a zich al langer heeft eigengemaakt. In juni 1999 schrijft Johan Vande Lanotte een stuk in Samenleving en politiek, onder de titel _ Streng aan de poort, rechtvaardig in het land, solidair in de wereld. Vande Lanotte was van 1994 tot 1998 als minister van Binnenlandse Zaken bevoegd voor het asielbeleid. Eerder was deze bevoegdheid in handen van Louis Tobback. Ook in de jaren 1990 was asiel een _hot item en het thema verdeelde de socialistische beweging. Enerzijds was er het Tobback-discours: de verwezenlijkingen van de welvaartsstaat moeten worden beschermd tegen ongewenste immigratie. Tobback pleitte voor systematische uitwijzing van asielzoekers die hier niet thuishoren en vergeleek die asielzoekers met meeuwen die hier op een stort komen zitten omdat dat gemakkelijker is dan thuis te vissen of de grond te verbouwen. Het beleid van de sp-ministers van Binnenlandse Zaken in de jaren 1990 heeft zo’n beleid proberen gestalte te geven door middel van meer detentie en gedwongen uitwijzingen. Dit beleid kende een dieptepunt met de dood van Sémira Adamu in 1998, waardoor Tobback (die Vande Lanotte verving) ontslag moest nemen als minister van Binnenlandse Zaken.

Anderzijds was er het Jef Sleeckx-discours: de socialistische internationale solidariteit moest het halen op het defensieve uitwijzings- en detentiebeleid. Hoe kunnen we mensen van onze welvaart uitsluiten als we niet in staat zijn hen een beter leven te garanderen in hun land van oorsprong? Het boek Het Belgisch asieldebat. Kritische Perspectieven (2001), dat de twee UGent professoren Ronald Commers en Jan Blommaert (toen ook redactielid van Samenleving en politiek) samenstelden als reactie op de dood van Adamu en het rapport Etienne Vermeersch met richtlijnen voor een rechtvaardig uitwijzingsbeleid, is een duidelijke veruitwendiging van dit discours.

De Stichting Gerrit Kreveld, die dit blad uitgeeft, heeft in 1999 een project opgezet met als titel Asiel en Migratie als uitdaging voor de sociaaldemocratie. Om de verdeeldheid te overstijgen heeft de Stichting in het najaar 1999 verschillende mensen rond de tafel gebracht om hierover van gedachten te wisselen. Later heeft ze ook verschillende studiedagen over het thema georganiseerd.

Telkens blijkt hoe moeilijk het is voor de sociaaldemocratie om met dit onderwerp om te gaan. Er is vooreerst het ideologisch conflict: hoe de verworvenheden van de welvaartsstaat behouden en tegelijk solidair zijn met mensen die van die welvaartsstaat (moeten) worden uitgesloten omdat ze hier niet geboren zijn? Of nog: we vinden OCMW’s prachtig, maar we kunnen het OCMW van de wereld niet zijn. De worsteling van Daniël Termont (sp.a burgemeester van Gent) met de aanwezigheid van Roma is illustratief. Termont schrijft dat hij het als socialist niet meer uitgelegd krijgt dat mensen die een paar dagen in Gent verblijven OCMW-steun ontvangen. ‘Als socialist ben ik voor een sterk sociaal vangnet. Maar dat kan onmogelijk alle problemen uit Oost-Europa opvangen’.

De sp.a worstelt bovendien met haar zogenaamde dubbel-electoraat. Nogal wat ‘progressieven’ zouden graag zien dat de partij meer nadruk legt op menswaardige opvang, op mensenrechten en solidariteit, op begrip voor mensen die hun land verlaten op zoek naar een beter leven. Anderzijds moet de sp.a ook rekening houden met een stuk achterban die (voor zover ze nog niet naar het Vlaams Belang is overgestapt) migratie als een grote bedreiging ziet en forse partijtaal verwacht om dit fenomeen te beperken. Het ABVV worstelt als vakbond nog indringender met deze problemen.

Na 1999 heeft de sp.a zich low profile opgesteld als het over asiel en migratie ging. Hierdoor heeft ze nu een gebrek aan profiel. Was de sp.a nu voor of tegen regularisatie? Moet er meer, minder of anders worden uitgewezen? Welke houding moet België aannemen ten aanzien van resettlement of opvang van vluchtelingen in de regio’s? Hoe kan/mag/moet het internationaal beleid gekoppeld worden aan het migratiedossier? Wat is de relatie tussen het gebrek aan een sociaal Europa en de Roma-problematiek?

Het wordt tijd dat de sp.a zich over deze onderwerpen duidelijker laat horen. Ze kan hierbij gerust toegeven dat het in het migratiedossier erg moeilijk is om de verschillende socialistische waarden in de praktijk te brengen. De sp.a mag duidelijker zeggen dat migratie binnen de perken moet blijven: we moeten onze sociale verworvenheden inzetten om met migratie om te gaan en mensen hier waardig te ontvangen (al dan niet tijdelijk), maar we mogen niet toelaten dat de migratie de sociale verworvenheden zelf gaat aantasten, want daar is in the long run niemand bij gebaat. De sp.a kan benadrukken dat alle asielzoekers opgevangen moeten worden en op een faire procedure moeten kunnen rekenen, maar dat de lasten hiervan billijk gespreid moeten worden in België maar ook tussen de verschillende lidstaten in Europa. De sp.a moet bewaken dat de mensen die een verblijfsvergunning krijgen maximaal gelijke kansen genieten, maar tegelijk mag worden gezegd dat die nieuwkomers die kansen ook moeten grijpen. Dit is de enige manier om het sociaal draagvlak voor migratie in stand te houden. De sp.a kan, meer dan nu, op een grondig en genuanceerd debat aansturen. Zolang men de mensenrechten en een sociaal ontwikkelingsperspectief als toetssteen neemt, is het helemaal niet onkies om na te denken over de manier waarop instroom gereguleerd kan worden, over de manier waarop verhinderd kan worden dat de asielprocedure misbruikt wordt door gelukzoekers, over de manier waarop illegale migratie beperkt kan worden of over de manier waarop een menselijk terugkeerbeleid efficiënter gemaakt kan worden. Dit laatste is zonder meer het noodzakelijk sluitstuk van elk migratiebeleid. De sp.a kan daarbij wel wijzen op het belang van de menselijke omkadering en creatiever zijn om vrijwillige terugkeer, terugkeerbegeleiding en minder detentie aan te moedigen. Tegelijk moet ook worden nagedacht hoe door een efficiëntere manier van werken meer vluchtelingen bescherming kunnen krijgen, bijvoorbeeld in de regio’s of door resettlement. Want laat ons eerlijk zijn, de asielindustrie slorpt heel wat middelen op, maar biedt uiteindelijk maar aan heel weinig mensen bescherming. Dat is geen goed bestuur.

Laat ons hopen dat de sp.a in 2011 haar pleinvrees achter zich laat en actief sociale accenten in het asiel- en migratiedebat durft aan te brengen. Het is belangrijk dat over deze thema’s ook een Vlaams sociaaldemocratische stem te horen is. Zwijgend toekijken waardoor het dossier steeds meer in handen van liberalen en Vlaams-nationalisten komt, kan niet langer een optie zijn. Laat dit themanummer van Samenleving en politiek hiertoe een stimulans zijn.

Patrick Loobuyck
Redactielid Samenleving en politiek

edito - asiel - asielcrisis - asielopvang - sp.a

Samenleving & Politiek, Jaargang 18, 2011, nr. 1 (januari), pagina 1 tot 3

• redactioneel
• asielopvang
• asiel
• asielcrisis
• sp.a
• edito