In jonge democratieën, en zeker in autoritaire regimes, is het telproces bij verkiezingen één van de meest cruciale stappen in het electorale proces. Het tellen van stemmen is een zeer complex, vaak onoverzichtelijk gebeuren. Uit ervaring weten internationale organisaties en uitgestuurde waarnemers dat de grootste fraude hier gepleegd kan worden. Door de aanwezigheid van lokale en internationale waarnemers (deze werden geweigerd in Zimbabwe) op de verkiezingsdag zelf, hebben frauderende autoriteiten hun terrein immers verlegd naar het telproces. De meeste waarnemers schuimen stembureaus af op de verkiezingsdag. In het beste geval observeren ze na het sluiten van de telbureaus nog het telproces in één stembureau. Bij het definitieve telproces echter, waarbij alle resultaten geaggregeerd worden tot relevante stemtotalen, zijn ze al lang naar huis vertrokken. Diegene die achterblijven, meestal lokale waarnemers van oppositiepartijen, zijn doorgaans niet opgewassen om echte controle op dit telproces uit te oefenen.
Het leidt weinig twijfel dat ook de Mugabe-administratie zich heeft bezondigd aan fraude. Alhoewel binnen een termijn van veertien dagen na het bekendmaken van de officiële resultaten de tweede ronde van de presidentsverkiezingen moet worden georganiseerd, hebben verschillende autoriteiten al aangekondigd dat dat binnen zo’n kort tijdsbestek onmogelijk is. Ondertussen wordt de oppositie zeer zwaar geïntimideerd. Verschillende oppositieleiders werden reeds vermoord, anderen zijn vermist. Deze trieste realiteit is het vervolg van een proces dat al enkele jaren aan de gang is. Hoe groter het verlies aan steun van het volk voor Mugabe, hoe driester hij te werk lijkt te gaan om de oppositie via geweld uit te schakelen.
En geweld schuwt de 84-jarige Mugabe niet. Reeds in het begin van jaren 1980 onderdrukte Mugabe op zeer gewelddadige manier een opstand in Matabeleland, een regio in het zuidwesten van Zimbabwe. Naar schatting 20.000 mensen lieten hierbij het leven. Het welzijn van zijn bevolking lijkt ook de laatste jaren het minste van Mugabe’s zorgen. Terwijl Zimbabwe in de jaren 1980 nog bekend stond als de graanschuur van zuidelijk Afrika, lijdt de bevolking anno 2008 honger. Door onoordeelkundige onteigeningen van de voornamelijk blanke grootgrondbezitters, heeft Zimbabwe vandaag te kampen met een gebrek aan allerhande basisvoedingsmiddelen. Bovendien zijn er niet voldoende harde valuta beschikbaar voor de import van voedsel. De landherverdeling was altijd een van de grote thema’s van Mugabe’s onafhankelijkheidspolitiek. Weinig waarnemers zullen ook de noodzaak en het belang ontkennen van een meer evenwichtige verdeling van het land.
Voor Mugabe was de landherverdeling echter een politiek instrument om zijn achterban van oorlogsveteranen, die gestreden hadden voor een onafhankelijk Zimbabwe, te manipuleren. Toen hij in het begin van deze eeuw steeds meer politiek draagvlak verloor, werd op grote schaal besloten dat belangrijke stukken grond van grote landbouwbedrijven herverdeeld moesten worden. De bevolking werd opgezet tegen de overwegend blanke eigenaars. De grond werd uiteindelijk toegewezen aan Mugabe-getrouwen. Aangezien een aanzienlijk deel van hen geen interesse had in landbouwactiviteiten en ook niet bekwaam was om aan landbouw te doen, stuikte de hele landbouwproductie in elkaar. Het is ongemeen stuitend dat er op dit moment honger heerst in een land dat lange tijd tot de rijkste in de regio behoorde.
Samen met de landbouwsector ligt zowat heel het economische bestel in Zimbabwe op apegapen. Gigantische inflatiecijfers en de slechte economische toestand zorgen voor een almaar toenemende migratie van Zimbabwanen naar andere landen in de regio. Vermits vooral de sterkste schouders vertrekken, holt deze migratie het economisch en sociaal bestel verder uit. Zowel de gezondheidszorg als het onderwijssysteem, de eens zo trotse pijlers van Zimbabwe, kraken in hun voegen. Ouders kunnen nog amper het schoolgeld betalen van hun kinderen, leraren zoeken elders een inkomen of moeten massaal bijklussen om rond te komen. Alhoewel Zimbabwe een hoge graad van geletterdheid kent, zijn ook hier de goede cijfers snel aan het dalen. Een hele generatie jonge mensen dreigt hierdoor op korte én op lange termijn in de armoede terecht te komen.
Het theater rond de hertelling van de stemmen, de moorden op oppositieleden, de intimidatie van gewone burgers en de bewuste verpaupering van zijn bevolking heeft Mugabe herleid tot niet minder dan een ordinaire dictator. Het wordt hoog tijd dat hij een stap opzij zet. Het is de verantwoordelijkheid van de hele internationale gemeenschap om dat aan de man zelf duidelijk te maken. De internationale gemeenschap heeft echter zijn greep op Mugabe verloren. Allerhande sancties hebben niets uitgehaald. Misschien kunnen we te rade gaan bij de Chinezen. Net als in RD Congo hebben zij zich binnengekocht in Zimbabwe. Misschien hebben we niet alleen de plicht de Chinezen op te roepen tot het respecteren van de mensenrechten in eigen land. Het is waarschijnlijk wel de sleutel om ook in landen waar China steeds nadrukkelijker het mooie weer maakt, de mensenrechten te laten respecteren.

Patrick Vander Weyden
Hoofdredacteur

edito - Robert Mugabe - Zimbabwe

Samenleving & Politiek, Jaargang 15, 2008, nr. 5 (mei), pagina 1 tot 2

• edito
• Mugabe Robert
• Zimbabwe
• redactioneel