Beloftes, beloftes, beloftes

Maar wanneer ik zeg ‘beter een regering dan geen regering’, dan houdt dat voor mij wel in dat het om een regering gaat die nu ook echt aan het regeren gaat. En daar knelt het schoentje. Tijdens de regeringsverklaring herhaalde premier Leterme keer op keer: ‘We gaan de mensen niets beloven dat we niet kunnen realiseren’. Het zijn cynische woorden van een premier wiens geloofwaardigheid ondertussen toch wel helemaal verdwenen is.

Vier voorbeelden die boekdelen spreken.
1. Hoe dikwijls heeft het Vlaams Kartel niet gezworen dat men niet zou toetreden tot een regering zonder splitsing van Brusssel-Halle-Vilvoorde. Die splitsing is vandaag verder weg dan ooit. De splitsing is zelfs niet eens besproken tijdens de recente regeringsonderhandelingen. En niettemin is de CD&V inmiddels al toegetreden tot de tweede regering op rij.
2. Nog straffer waren de uitspraken in verband met de staatshervorming. Leterme zou niet toetreden tot een regering zonder een akkoord over een grote staatshervorming. Vandaag is er nog steeds geen grote staatshervorming, maar Leterme wordt nu zelfs premier van deze regering.
En nu speelt hij dat spelletje nog een keer. Nadat hij de Vlamingen al tweemaal heeft bezworen dat hij en zijn Kartel niet tot een regering zouden toetreden zonder grote staatshervorming, zegt hij nu zonder blikken of blozen dat hij over drie maanden uit de regering stapt als er geen grote staatshervorming komt.
Volgens Reynders moet er niet veel verwacht worden. En ik hoor Leterme vervolgens zeggen dat er tegen 15 juli ‘iets’ op tafel moet liggen van het tweede pakket. ‘Iets’, dus geen grote staatshervorming meer. En ik hoor De Wever niet langer over 15 juli spreken, maar september is nu de nieuwe vervaldatum. Het breken van een nieuwe belofte is dus al in voorbereiding.
3. Er is verder de memorabele Rerum Novarum-belofte van Leterme aan het ACW, de belofte om 2 miljard extra te besteden aan sociale uitkeringen. Na twee begrotingen onder Leterme, en nu een regeerakkoord is daarvan niets te zien. Niet verwonderlijk dat de christelijke arbeidersvleugel met voorzitter Renders en het ACV met Luc Cortebeeck zich erg ongerust maken.
4. En dan is er nog een laatste belofte, die vernomen werd uit de mond van Miet Smet. Hij had blijkbaar met de hand op het hart méér dan 1 CD&V-vrouw in de regering beloofd. Ook die belofte bleek gone with the wind.

Het zal dus niet verwonderen dat wij, en wellicht velen in Vlaanderen, Leterme niet langer geloven. In plaats van ‘we gaan de mensen niets beloven dat we niet kunnen realiseren’, ware ‘we gaan de mensen van alles beloven dat we niet kunnen realiseren’ correcter geweest.
Het is inmiddels al door iedereen gezegd en geschreven: het regeerakkoord Leterme I is een opsomming van vele beloftes. Vele beloftes, zonder concreet te worden, zonder te zeggen hoe, wanneer en in welke mate ze zullen worden ingevoerd.
Als we die vaagheid kwantificeren, komen we tot volgend indrukwekkend resultaat:
- 25 overwegingen, mogelijkheden, onderzoeken, eventuele beslissingen
- 15 plannen, strategieën zonder concrete invulling
- 12 opdrachten die aan derden worden uitbesteed
In totaal dus: 52 non-beslissingen op 43 pagina’s regeerakkoord.

En die vaagheid wordt soms zelfs bijna poëtisch. Laat me twee voorbeelden geven.
Op bladzijde 6 onder de titel ‘Privé en werk beter op elkaar afstemmen’:
de regering zal, IN OVERLEG met de sociale partners, NA EVALUATIE van het gebruik van de bestaande verlofsystemen, BESTUDEREN hoe bepaalde verlofstelsels ... sterker en toegankelijker kunnen worden en ... aangepast worden.
En op bladzijde 28 bij Justitie:
Met het oog op een betere verdeling van de beschikbare middelen, zal de regering, IN OVERLEG met de betrokken actoren, een REFLECTIE maken over de omvang van de gerechtelijke arrondissementen. Deze REFLECTIE ZOU KUNNEN leiden tot het oprichten van een grote eerstelijnsrechtbank.

Het ergste van dat alles is dat de grootste vaagheid precies die hoofdstukken betreft die de mensen het meest aangaat: het verhogen van de koopkracht, de stijgende prijzen. Terwijl de misbruiken inzake de notionele intrestaftrek ongemoeid worden gelaten - goed voor 2 miljard belastingverlaging voor de bedrijven -, worden de stijgende voedsel- en energieprijzen, waar de mensen elke dag mee geconfronteerd worden, naar een Observatorium verwezen. Een alibi om er niets aan te doen.
Terwijl geen mottenbaltaks op de superwinsten van Electrabel wordt geheven, wordt de belastingvermindering voor de werkende mens naar de Griekse kalender verwezen. Ten vroegste in het najaar bij de begroting zal worden nagegaan of er voor de mensen ook een belastingvermindering in zit.
Eén ding is wél zeker: al die beloftes zijn onbetaalbaar. En dat is precies het hypocriete aan de houding van deze regering. Alles beloven en tegelijk weten dat men dat allemaal niet kan betalen
Het is zelfs nog erger. Terwijl deze regering belooft om de belastingen te verlagen, is het eerste wat ze doet de belastingen verhogen. Op 1 mei worden de dienstencheques 30 eurocent duurder en wordt een aantal cheques drastisch beperkt. Het zijn in de eerste plaats de middeninkomens en de gezinnen waar beide partners gaan werken, die hier de rekening gepresenteerd krijgen. En op 1 juli wordt een nieuw appartement of een sleutel-op-de-deur-woning fors duurder. De belasting op de grond gaat dan van 10% (registratierechten) naar liefst 21% (BTW). En dan is het nog afwachten of Vlaanderen bereid is haar registratierechten te laten vallen. Belastingverhogingen dus in plaats van belastingverlagingen. En dat terwijl de koopkracht van de gezinnen fors gedaald is, steeds meer mensen naar de voedselbank moeten, meer en meer mensen bij het OCMW aankloppen, enz.

Verdoken beslissingen

En het meest bedreigende zijn natuurlijk de vage formuleringen die genomen beslissingen verbergen. De zogenaamde verdoken beslissingen. Ook hier enkele voorbeelden.

Inzake kernenergie stellen we vast dat deze regering, na de studie die in de zomer werd besteld, opnieuw een studie bestelt over de energiemix. Op het eerste zicht een non-beslissing. Even afwachten wat die nieuwe studie gaat aantonen. Nochtans is dat uitstel van een échte beslissing nefast voor de ontwikkeling van de energieleverende sector in België. Want ondertussen blijven de oranje-blauwe partijen, en sinds kort nu ook de PS, de wettelijke bepaling inzake kernuitstap in vraag stellen. Is er een beter signaal denkbaar om de potentieel geïnteresseerde investeerders in het opwekken van alternatieve energie te doen afzien van investeringen in België? Door onduidelijkheid te creëren, nu al bijna een jaar aan een stuk, zal deze regering op een bepaald moment tot de vaststelling komen dat er onvoldoende alternatieve energiebronnen zijn, en zal men op dat ogenblik concluderen tot de noodzaak om vast te houden aan het openhouden van de kerncentrales.

Een ander voorbeeld zijn de prijscontroles. Het lijkt alsof de regering beslist heeft om prijscontrole minstens te onderzoeken. Een nieuwe administratie, een Observatorium zal worden opgericht. De échte beslissing stond evenwel in de regeringstekst van zondagavond, waarin werd verwezen naar de beruchte atoma-schriftjes met de vermelding ‘geen prijscontroles!’. In deze tijden kan dat wel tellen. We zijn ondertussen quasi het enige Europese land dat, na de recente prijsstijgingen in de voeding en energie, geen maatregelen heeft genomen. Het kan natuurlijk dat prijzen stijgen, soms is het onvermijdbaar, maar een overheid moet er zelfs in een zogeheten vrije markt op toezien dat de prijzen die bedrijven aan consumenten aanrekenen, fair zijn. We weten inmiddels dat de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG) de prijsstijgingen van Electrabel onredelijk vindt, en dat in een Vlerick-enquête de groothandelaars en distributeurs toegeven dat de voedselprijzen meer dan redelijk gestegen zijn. Precies om aan die onaanvaardbare problemen het hoofd te bieden, werd de Interimregering Verhofstadt III op de been gebracht, alleen daarom was ze dringend. Verhofstadt zou met de sectoren gaan spreken, convenanten afsluiten. Tot op heden heeft er zelfs nog geen enkel gesprek plaatsgevonden, laat staan een convenant afgesloten.
Op een sluipende manier is deze regering er dus in geslaagd om het ultraliberale standpunt dat de overheid zich niet mag moeien met de markt, zelfs niet als er mistoestanden zijn, door te drukken. Volgens de liberalen (en ook deze regering dus) zal immers de markt zelf die mistoestanden oplossen. En het is bijzonder schrijnend te moeten vaststellen dat ondertussen Europa wel een onderzoek voert naar machtsmisbruik van de grote energiebedrijven, Electrabel incluis. Hier in België hebben we een regering die een nieuwe administratie, een Observatorium zal oprichten.

Ook inzake de notionele intrestaftrek is er ‘beslist’ om een onderzoek te doen naar de eventuele misbruiken. Opnieuw een onderzoek. Men heeft zelfs de achterpoortjes van de wet, waarvan massaal gebruik wordt gemaakt, niet willen sluiten. Een andere verdoken beslissing met andere woorden. Door te beslissen om de misbruiken niet aan te pakken, wordt de oneigenlijke belastingsverlaging voor een aantal bedrijven ongemoeid gelaten. Op een moment dat er niet kan worden gekookt omdat er geen geld is, is dit onbegrijpelijk.

Een laatste voorbeeld is de beslissing van deze regering om werk te zullen maken van economische migratie om knelpuntberoepen in te vullen. Is dat nieuw? Neen, de vorige regering heeft dat al beslist, met een duidelijk kader, en, in samenwerking met de gewesten, met een afbakening van de knelpuntberoepen. Wat is dan nieuw aan deze beslissing? Welnu, de vorige regering koppelde de economische migratie aan een aantal begeleidende maatregelen om sociale dumping en sociaal misbruik van buitenlandse arbeidskrachten te kunnen aanpakken. Eén daarvan is nog niet gerealiseerd: de hoofdelijke aansprakelijkheid van opdrachtgevers en hoofdaannemers. Daarover wordt plots niet meer gesproken. Op verdoken wijze werd dus beslist om de (hoofdelijke) verantwoordelijkheid van de bedrijven die buitenlandse arbeiders tewerkstellen, niet langer als voorwaarde te stellen. Nochtans weten we allemaal dat die hoofdelijke aansprakelijkheid hét sluitstuk was om tewerkstelling van buitenlandse arbeidskrachten tegen onaanvaardbare arbeids- en loonvoorwaarden écht te kunnen bestrijden.

De sp.a zal in Kamer en Senaat constructieve voorstellen neerleggen. De premier heeft beloofd elk constructief voorstel op waarde en haalbaarheid te zullen beoordelen. Het is een nieuwe belofte.
Sedert september vorig jaar heeft de sp.a-fractie nochtans het tegendeel mogen ervaren. De meerderheidsfracties wensten zelfs het debat niet aan te gaan over heel wat van onze voorstellen om onmiddellijk maatregelen te nemen om de koopkracht van de mensen te herstellen, om ongerechtvaardigde prijsstijgingen tegen te gaan, om misbruiken en fiscale ontwijking te bestrijden. Een aantal van onze wetsvoorstellen kosten zelfs geen geld. Ik denk aan de prijzencontrole, waar bijvoorbeeld ook de CREG om vraagt. Maar het vereist politieke moed om die keuze te willen maken.

Wie had gehoopt dat de regering Leterme, nadat ze het vertouwen had gekregen, eindelijk aan het werk zou gaan en zou stoppen met het politiek gekibbel, komt nu al bedrogen uit. Denk maar aan de uitspraken van Reynders over de staatshervorming, het plotse offensief van een aantal liberalen inzake euthanasie en recent de door De Croo gevraagde onderzoekscommissie ABX (of is het de onderzoekscommissie Schouppe?). Blijkbaar hebben de regeringspartijen nog altijd niet door dat de Belgen nu toch echt wel verwachten dat het politiek geruzie stopt en dat de regering de handen aan de ploeg slaat.

Peter Vanvelthoven
Fractieleider sp.a

Yves Leterme - regeerakkoord

Samenleving & Politiek, Jaargang 15, 2008, nr. 4 (april), pagina 4 tot 7

• regeerakkoord
• Leterme Yves