De sociaaldemocratie zit in het defensief. In verschillende Europese landen. Er is dus meer aan de hand dan een tegenvallende Vlaamse campagne. De crisis is niet vooral electoraal. De achteruitgang tijdens verkiezingen, of het gebrek aan stabiele groei, is een symptoom van een dieperliggend probleem. Links, in het bijzonder de sociaaldemocratie, sukkelt met een ideologische crisis. En daardoor ook met een legitimiteitsprobleem. Waarom zouden mensen nog voor de socialisten kiezen? Als de formats of personaliteiten uitgewerkt zijn of onderpresteren, dan blijkt de ideologische, normatieve, intellectuele - of hoe je het ook noemt - onderbouw niet te volstaan. Zeker niet als ook de trouwe militant niet onverdeeld gelukkig is en zich ondergewaardeerd voelt. De sociaaldemocratie heeft de trein naar enkele grote uitdagingen van deze tijd gemist. Ze moet nahollen en zoekt defensief haar weg terug. Er is geen overtuigend antwoord op nieuwe bronnen van angst, uitsluiting, ongelijkheid en onzekerheid gekomen. De oude werden soms simpelweg verwaarloosd.
Het is een illusie te denken dat een nieuwe partijvoorzitter daar plots het grote verschil kan maken. Ook op andere terreinen zal dat niet gebeuren. Over de inhoudelijke uitdaging is al veel gezegd, zal nog vaak gesproken worden. Het is hier even niet de voornaamste bekommernis. We willen wijzen op twee eerder ‘organisatorische’ aspecten. Naast het inhoudelijke zijn ze van strategisch belang. De partij staat voor een lange, lastige remonte. Hopelijk is het dieptepunt achter de rug, zeker is dat allerminst. Wie lang genoeg in de partij leeft om het te kunnen zeggen, laat weten dat de crisis nog nooit zo diep zat als vandaag. Dit is erger dan Agusta. Omdat de kameraderie er niet meer is. Omdat er veel achterklap is. Kilte. De nieuwe generatie beloert elkaar, nerveus. Niemand durft eerst te bewegen, de posities zijn nog niet gekristalliseerd. Er is onvoldoende vertrouwen. Het helpt niet dat wie het nu moet overnemen vaak heel snel naar boven is gekomen.
De nieuwe generatie mankeert eelt op de ziel, de ervaring van het gevecht naar de top. Daarom ook hebben ze het zo moeilijk om de huidige machthebbers naar hun plaats te verdrijven: achterin de coulissen. Ze weten onvoldoende hoe ze het anders, zelf moeten aanpakken. Dat is nochtans geen vereiste. Niemand weet het. Geen 100 professoren samen kunnen hét succesrecept voor de herlancering van de partij uitvinden. Het zit in veel dingen, kleine en grote. Niet alles moet radicaal anders of overboord, vooral de look and feel van de partij moet drastisch keren. Neen, het is geen zaak van louter perceptiemanagement. Het is veel meer dan dat. Maar doen alsof alle ideeën, analyses, invalshoeken of benaderingen nu verlaten moeten worden, is onverstandig. Cruciaal is dat de sp.a, al haar mandatarissen en zeker de top uitstraalt dat ze er is voor iedereen, vooral voor ‘de kleine man’. Overal waar de zwakkere, angstige mensen, zelfs de tweeverdieners met brede oprit, bedreigd worden in hun leven, welvaart of toekomst, moet de sp.a te vinden zijn. Wij staan aan jullie kant. De sp.a laat niemand achter. En dat mag met emotie.
Na de opdoffer van 10 juni moet de nieuwe generatie zich daar rond verzamelen, de oudere, de heersende klassen moet plaats ruimen. Niet omwille van de fouten in de recente campagnes, maar als bestuurders van een organisatie die de voorbije jaren belangrijke fouten begingen. Zo dominant als hun invloed was, zo evident hun terugtocht. Niet om te verdwijnen, maar om het roer over te laten. Aan de jeugd om zich te emanciperen.
De interne verhoudingen zijn belangrijk, maar niet het belangrijkste. De boodschap telt. Maar wellicht moet de miserie eerst voorbijtrekken vooraleer de heropstanding kan beginnen. In een ideale wereld ontstaat die krachtenvereniging rond een nieuw project. Maar net dat laatste wordt gehinderd door interne verdeeldheid. Nog lang zal de partij geen leider meer kennen met het gezag van de vorige. Misschien komt dat nooit meer terug. Hopelijk kunnen de jonge turken de partij samen leiden, met goede arbeidsverdeling en team spirit, zonder teletubbies te worden. In elk geval moet de partij geherstructureerd worden, door bijv. rekening te houden met de verzoeken van de onlinepetitie van Animo StuGent. Daarmee komen we tot het tweede punt.
De partij moet opnieuw zwaar investeren in ideologische onderbouw, in het denkwerk. Bij voorkeur via een excellente studiedienst die niet vooral of exclusief voor de fracties moet rijden. Die een bredere en langere termijnvisie heeft. De sp.a heeft, net zoals haar voorgangers SP, BSP en BWP, zwaar geïnvesteerd in ideologische teksten en congressen, maar niet altijd genoeg in het intellectuele discours. Dat mag niet als een pleidooi voor wereldvreemdheid gezien worden, integendeel. Je moet die teksten niet altijd aan de kiezers kunnen verkopen, maar wel een referentiekader voor de praxis op zak hebben. De partij genereerde schitterende beleidsnota’s, was te weinig think tank.
In 1998 richtte de Wiardi Beckman Stichting samen met de Duitse Friedrich Ebert Stiftung en het Oostenrijkse Renner Institut het Forum Scholars of European Social Democracy op. Een netwerk van tientallen denktanks en instituten die samen een platform bouwen voor ideeënuitwisseling, bijv. tussen de Jean Jaurés Fondation uit Parijs, het Institute for Public Policy Research en de Fabian Society uit Londen, het Gramsci Institute uit Rome, de Fundació Rafael Campalans uit Barcelona of de Fondación Pablo Iglesias uit Madrid. Ze zoeken geregeld samen naar antwoorden op de uitdagingen van de Europese sociaaldemocratie. In dat hele verhaal was van de Vlaamse sociaaldemocraten geen sprake.
Het Policy Network, een internationale denktank voor new ideas for progressive politics, is slechts een van de vele. Opgericht in december 2000 wil ze progressieve ideeën en beleid ontwikkelen, o.a. via de zogenaamde Progressive Governance Conferences, die honderden progressieve politici, denkers en strategen uit verschillende landen samenbrengen. Er komt volk van de Fondazione Italianieuropei, de Wiardi Beckman Stichting, de Fundación Alternativas, Á Gauche en Europe, de Friedrich Ebert Stiftung, het European Policy Centre, de Progressive Policy Institute of het Centre for American Progress. Waarom die name dropping?
Om aan te tonen dat er in de wereld vanuit allerlei think tanks heel wat intellectueel denkwerk wordt verricht om de conservatieve en neoliberale ideologische overmacht te counteren. Dat is niet altijd vanuit een continentaal of Belgisch sociaaldemocratisch perspectief. Evenmin zijn alle vruchten van die arbeid echt interessant of hoogstaand. Maar toch. Ze vormen een boeiende inspiratiebron. Toch lijkt de Vlaamse sociaaldemocratie op die fora te vaak afwezig. Het verlies op 10 juni van de sp.a is ook, en misschien vooral, een intellectueel deficit. Er zijn mogelijkheden, die moeten worden benut.
Als men in de sp.a zijn manieren zou houden en de partij opnieuw zou studeren, dan staat ze al een flinke stap verder in de heropbouw.
Carl Devos
Hoofdredacteur
edito - sociaaldemocratie - ideologie
Samenleving & Politiek, Jaargang 14, 2007, nr. 8 (oktober), pagina 1 tot 2
Abonneer je op Samenleving & Politiek
Het magazine verschijnt 10 keer per jaar; niet in juli en augustus.
Proefnummer? Factuur? Contacteer ons via
info@sampol.be
of op 09 267 35 31.
Het abonnementsgeld gaat jaarlijks automatisch van je rekening. Het abonnement kan je op elk moment opzeggen. Lees de
Algemene voorwaarden.
Je betaalt liever via overschrijving?
Abonneren kan ook uit het buitenland.
*Ontdek onze SamPol draagtas.