Piet de Moor schreef in mei 2006 een vrije tribune voor De Standaard met de titel ‘Blokfluiten en sirenen voor het Vlaams Belang’. Toen de krant dat stuk niet publiceerde schreef de auteur zes ‘bitterbrieven’ naar De Standaard-hoofdredacteur Peter Vandermeersch. Die nooit op de brieven reageerde. En aldus werden de tribune, de brieven en de uiteindelijk toch nog in De Morgen gepubliceerde tekst gebundeld tot een boekje over de dreiging van het totalitarisme in Vlaanderen.

Pas nadat ik het boek uitgelezen had, vond ik met dank aan Google de zeer lovende boekbespreking van Dirk Verhofstadt. En ik dacht even dat we twee verschillende versies te lezen gekregen hadden. Verhofstadt noemt de kritiek van de Moor: ‘genadeloos, diepgravend en moeilijk weerlegbaar’. En op zich kloppen die adjectieven wel. Genadeloos zeker, want het boekje is één lange aanklacht, zelfs scheldpartij op het Vlaams Belang, haar politiek personeel, haar aanhangers en haar sympathisanten. Moeilijk weerlegbaar is het ook, want er worden bijzonder weinig argumenten aangedragen.

Totalitarisme is een leer die pretendeert een finaal antwoord te hebben op (bijna) alle belangrijke menselijke vragen en problemen en daaraan het recht meent te ontlenen iedereen die dit niet gelooft te vervolgen. Het merkwaardige van dit anti-totalitaristisch essay is dat het zélf een vrij ongenuanceerde houding aanneemt tegenover iedereen die niet ‘met ons’ is. De wereld is ingedeeld in the Good and the Bad, en wellicht ook nog enkele Ugly. En de brieven zijn alvast een boek van een ‘goede mens’ aan ‘de andere goeden’ in Vlaanderen. ‘The Good’ zijn weldenkende democraten die tégen het Belang zijn. Een houding die verder niet geargumenteerd dient te worden.

The Bad zijn natuurlijk die Vlaams Belangers zélf. Het boek is in de kern een betoog tegen het totalitarisme. De lezer wordt echter geacht om zonder meer aan te nemen dat het Vlaams Belang een totalitaire partij is. Noch aan de hand van teksten, noch van handelingen of programmapunten wordt dit aangetoond. De auteur poneert dit als een axioma, en bouwt daarop verder. De lezers van dit tijdschrift zullen het wellicht met hem eens zijn, maar heeft U nog wel een boek nodig om U te overtuigen?

En dan zijn er nog de Ugly… Peter Vandermeersch en de rest van de media die niet hard genoeg van leer trekken tegen het Belang. Waar het boek wél even overtuigend is, is in de spaarzame voorbeelden waar De Standaard er een bedenkelijke verslaggeving op nahoudt wanneer het Belang over de schreef gaat. Maar het ganse discours wordt op een viertal voorbeelden gebouwd, zonder aan te tonen of dit geïsoleerde faux pas waren dan wel een systematische strategie van de Corelio-kranten.

Het verband tussen de berichtgeving over het Vlaams Belang, maar ook over migranten en criminaliteit enerzijds en het electoraal succes van het VB anderzijds is al jaren voer voor discussie. Journalisten worstelen al evenzeer met de vraag hoe ze met die onderwerpen moeten omgaan als politici, die al evenmin in 20 jaar een succesvol recept gevonden hebben ter bestrijding van het VB. Voor de Moor is het eenvoudiger.

Naar aanleiding van de 01.10-concerten en de houding van het Belang tegenover de deelnemende artiesten ‘zou [de Moor] op de voorpagina van de krant een striemend betoog geschreven hebben tegen het totalitaire discours van Philip Dewinter’. Ik weet niet hoe het met U zit, maar het is al een tijd geleden dat ik me nog liet overtuigen door iemands striemend betoog. Een paar feiten en gefundeerde argumenten daarentegen kunnen wonderen doen.
Ik denk dat iemand die een boekje van 115 bladzijden mag uitgeven een poging moet doen om iemand te overtuigen. Of desnoods om nieuwe argumenten aan te brengen voor wie al overtuigd is. De Brieven aan Will Tura doen geen van beiden. Het boek vertrekt vanuit de absolute zekerheid, dat er zwart is, en wit, en weinig grijs daartussen. En dat wie zwart denkt, enkel verdient uitgescholden te worden.

De brieven zijn niet geschreven om te overtuigen. Ik denk niet dat je Peter Vandermeersch tot verder lezen uitnodigt nadat je geschreven hebt dat ‘De Standaard alleen nog dubbelzinnigheden en halfslachtigheden uit de binnenlandse modderpoel baggert en verzwijgt wat werkelijk in de krant zou moeten staan.’

Of dat je nog veel boodschap kwijt kan aan wie zich herkent in de beschrijving dat het VB electoraat een chaotisch gewriemel is van uiterst particuliere en individuele eigenbelangen, frustraties, rancunes en ressentimenten die witheet samenvloeien in een kolkend bad van woede en destructiezucht, een massa die door niets anders gebonden wordt dan door de energie van de ‘negatieve solidariteit’.

Tja, wat verwijt je aan de totalitaristen eigenlijk als je de individuele electorale motieven van 1 miljoen kiezers tot één homogene negatieve massa kan kneden?
Piet de Moor is enorm belezen, en schrijft indrukwekkend vlot. En heeft het hart zeker op de juiste plaats. Maar misschien had hij beter een brief aan zijn postbode geschreven. Hoe overtuig je die man of vrouw om niet voor de lokroep van het Belang te vallen? Anderzijds, de bitterbrieven zullen hem zeker opgelucht hebben, en dat is ook wat waard.

Samenleving & Politiek, Jaargang 14, 2007, nr. 4 (april), pagina 58 tot 59

• boekbespreking