De vergrijzing is een onderschatte bedreiging die om dringende en drastische hervormingen vraagt. Dat moet zowat de basisstelling zijn van Koen De Leus, gewezen hoofdeconoom van Uitgeversbedrijf Tijd, in zijn boek Naar Grijsland. Uitvaart van onze welvaart.
De Leus doet haarfijn alle mogelijke voorspellingsscenario’s uit de doeken van de oplopende kosten voor pensioenen en gezondheidszorgen. Het interessante aan het boek is dat het niet alleen stilstaat bij de verwachte situatie in België, maar ook bij de Europese context en bij uitbreiding die van de hele (Westerse) wereld. Het vernieuwende aan het boek is dan weer de analyse van het macro-economische plaatje: de gevolgen van de vergrijzing in combinatie met de globalisering voor de Belgische en wereldeconomie. ‘De schatting van het Internationaal Monetair Fonds tot 2050 luidt dat de vergrijzing in de geïndustrialiseerde landen een negatieve impact heeft op de jaarlijkse reële groei van het bbp per hoofd van 0,5% tegenover een scenario met een stabiele demografische structuur’ (276). Ondanks de overvloed aan cijfers en deskundige informatie boeit het boek wel. De vele experts die tussen de cijfers door geciteerd worden om duiding en commentaar te geven bij de cijfers en voorspellingen en enkele fictieve krantenartikels uit het jaar 2026 of het jaar 2049 zijn daar uiteraard niet vreemd aan.

De Leus brengt in zijn boek alvast niet de blijde boodschap en doet ook geen enkele moeite om dat te verbergen: ‘Dat de situatie financieel onhoudbaar wordt, ziet iedereen aankomen. Slechts enkele landen nemen ingrijpende maatregelen. Andere landen beperken zich tot cosmetische ingrepen. Die gaan lang niet ver genoeg om de exploderende kosten af te wenden’ (26). Persoonlijk heb ik toch een vrij positieve ingesteldheid en heb ik het altijd wat moeilijk met boeken met zo’n onheilspellende boodschap. De cijfers zijn bekend en een kop-in-het-zandreactie lijkt me nu ook weer niet aangewezen, maar het is wel jammer dat je na het lezen van het boek bijna zou vergeten dat de vergrijzing eigenlijk een succes is waar decennia, zelfs eeuwen voor is gestreden. Iedereen wil immers lang en gelukkig leven. Nu we daar ook massaal de kans toe hebben door de verbeterde levensomstandigheden, mogen we dat toch ook niet vergeten en alleen maar denken aan de ommezijde van de medaille, nl. de kostprijs. Bovendien is het ook jammer dat de genomen maatregelen in België heel weinig aan bod komen. Op pagina 32 staat zelfs letterlijk dat België nog geen hervormingen doorvoerde. Zo wordt er bijvoorbeeld ook een heel hoofdstuk gewijd aan de exploderende overheidsschulden in Europa en aan de budgettaire toestand in België, maar dat we al 7 jaar op rij een begrotingsevenwicht hebben en dat onze schuld gedaald is van 136% naar 92% wordt er dan niet bij verteld. Zo komt het Generatiepact ook maar zeer beperkt aan bod. Dit kan uiteraard een aanwijzing zijn van de appreciatie van de auteur voor dit regeringswerk, maar als specifieke problemen worden aangekaart, zou men toch verwachten dat maatregelen of pogingen tot maatregelen om die te verhelpen op zijn minst worden vermeld. Door de beperkte nadruk op de reeds genomen maatregelen in België heeft het boek een nog meer zwartgallige inslag gekregen dan dat het al had: het gaat hem immers niet alleen meer om de dramatische toekomstvoorspellingen, maar er wordt blijkbaar ook niets aan gedaan. En dat is toch wel een beetje de waarheid geweld aandoen.

Samenleving & Politiek, Jaargang 13, 2006, nr. 7 (september), pagina 59

• boekbespreking