In zijn boekje doet Gilbert De Swert, hoofd van de studiedienst van het ACV, zijn mening over de vergrijzing en over langer werken uit de doeken aan de hand van 50 zogenaamde leugens. Zelf zegt hij hierover dat hij zich ‘eens goed heeft kunnen laten gaan, zonder de feiten uit het oog te verliezen - want ik wil au sérieux genomen worden.’ Volgens sp.a-minister Frank Vandenbroucke heeft De Swert zich echter een beetje te veel laten gaan en noemde hij het boekje ‘oppervlakkig en misleidend.’ Terecht.

Ten eerste ontkent De Swert dat de vergrijzing extra kosten met zich zal meebrengen. Volgens hem zal het gestegen bbp voor genoeg inkomsten zorgen om alles te betalen. Alsof onze levensstandaard ook niet zal groeien. Deze ontkenning is even demagogisch, doorspekt met antipolitiek en intellectueel oneerlijk als het omgekeerde, nl. angst rondstrooien over de toekomstige pensioenen. Dat hij met deze ontkenning gerenommeerde instellingen als de OESO tegenspreekt, deert hem blijkbaar niet want ‘ook de beste rekenprogramma’s kunnen alleen maar bestaande en bekende trends doorrekenen. Structurele breuken zijn niet voorspelbaar’ (27). Dat neemt niet weg dat hij zelf 100 pagina’s verder wel kan voorspellen dat alle maatregelen van de voorbije jaren om mensen langer aan het werk te houden geen resultaten zullen opleveren.

Ten tweede ontkent De Swert ook de eindeloopbaanproblematiek. ‘Meer werkenden nodig? Hier zijn ze: werkloze jongeren, allochtonen en vooral vrouwen. (…) Toch nog langer werken? Geen probleem. Zal vanzelf gebeuren. Latere beginners nu, latere stoppers straks’ (17). Uiteraard moet er ook zeer veel aandacht gaan naar de veel te hoge werkloosheid bij de allochtonen, jongeren en vrouwen, maar dat is helemaal geen reden om tegelijk niets te doen voor de oudere werklozen. Maar dat er vijftigers zijn die ook nog willen werken, kan er bij hem blijkbaar niet in: ‘Al het werk kan nu toch al gedaan worden door de mensen jonger dan 50’ (114).

Na al deze ontkenningen lijkt het wel of Comical Ali aan het woord is, de Iraakse minister van Informatie die in de camera ontkende dat ze zware verliezen leden terwijl achter hem in het scherm Amerikaanse tanks door Bagdad reden. In zijn argumentering is De Swert ook heel vaak misleidend. Zo zet hij zich af tegen de welvaartserosie van de uitkeringen in het hoofdstuk ‘Het is Frank en het is fout.’ Terwijl het net Frank Vandenbroucke is geweest die mee voor een trendbreuk heeft gezorgd. Hij was mee de motor achter de beslissing op de superministerraad in Oostende over een mechanisme van welvaartsvastheid voor de uitkeringen en had zelf als minister van Sociale Zaken ook al heel wat uitkeringen verhoogd.

Is het boekje dan een pamflet dat best op de openbare weg wordt gegooid? Nee. Een aantal punten zijn heel terecht. Zo ondersteunt hij uitdrukkelijk het pleidooi van sp.a-voorzitter Steve Stevaert om voor pensionering veel meer rekening te houden met de lengte van de loopbaan en niet met de leeftijd (‘het bouwjaar is niet belangrijk, wel de kilometerteller’). Ook fulmineert hij terecht tegen de gangbare leeftijdsdiscriminatie en het bijhorende ouderenonvriendelijk ondernemingsklimaat. Helaas slaagt hij er dan weer wel in om de vooroordelen die aan de basis liggen van die discriminatie te bevestigen. Ook terecht is zijn oproep om de vergrijzing en veroudering positiever te bekijken. Nu hebben deze termen een veel te negatieve bijklank, terwijl het juist goed is dat zoveel mensen lang kunnen leven. Een laatste, niet onbelangrijke, terechte nuance is dat het brugpensioen niet de enige schuldige is voor de vele vervroegde uittreders. Er zijn inderdaad ook veel invaliden, reeds gepensioneerden, inactieven, …
Het boekje leest tenslotte wel heel vlot. Het zit vol met woordspelingen - soms zijn die gevat, maar heel vaak ook flauw en goedkoop (de memoires van Verhofstadt heten ‘Blundermanifesten’ en in 2034 heet de sp.a weer de SP: Socialistische Peetjes).

Samenleving & Politiek, Jaargang 12, 2005, nr. 2 (februari), pagina 48

• boekbespreking