Het recente boekje van Rik Coolsaet heeft nog maar weinig aandacht gekregen. Ten onrechte. De auteur ontwikkelt in een beperkt aantal bladzijden twee stellingen: men mag het verschijnsel internationaal terrorisme niet overdrijven en het volstaat niet dit te bestrijden door de samenwerking van politie, gerecht en inlichtingendiensten te verbeteren.
De rechtstreekse bestrijding van terrorisme is niet zonder belang, maar het is veel belangrijker de wortels aan te pakken. Terrorisme heeft niets te maken met armoede of met religie, maar wijst naar een scheefgroei in de samenleving. Het is een reactie op een gevoel bij grote groepen mensen gemarginaliseerd of achtergesteld te worden. De enige goede reactie is het geven van het perspectief dat ze daaruit zullen geraken. Dat is niet gemakkelijk natuurlijk. Het is veel makkelijker om alle schuld op Al-Quaeda te schuiven. Alleen creëert men dan een mythe, want Al-Quaeda is hersendood, het is geen hiërarchisch gestructureerde organisatie meer. De aanslagen zijn grotendeels het werk van lokale terreurgroepen. Er is geen internationaal netwerk. Trouwens, eigenlijk is het terrorisme eerder beperkt. In 2002 noteert men het laagste aantal terreuraanslagen sinds 1977. Dat aantal daalt voortdurend sinds midden de jaren tachtig. Terrorisme wordt een obsessie. Dat gebeurt vandaag niet voor het eerst in de geschiedenis. Coolsaet verhaalt hoe ook in de 19e eeuw de wereld in de ban van het terrorisme geraakt is. Ook toen nam het hysterische proporties aan. Een tweede golf van terrorisme vind je in de jaren dertig van vorige eeuw. Toen werd het eerst geïsoleerd terrorisme opgenomen in een panfascistische strategie. Iedere keer gaat het om tijden waarin zich grote veranderingen voordoen en waarin mensen met grote onzekerheden geconfronteerd worden.
Het boekje is van de hand van een auteur die zijn materie kent. Ik gebruik een verkleinwoord omdat het werk maar een honderdtal bladzijden telt. Het is dus echt een boekje. Maar dat is zeker niet kleinerend bedoeld, integendeel. Het is een verademing om een boodschap kort, helder en krachtig geformuleerd te krijgen. En het vergt wel enige moed om vandaag Al-Quaeda te minimaliseren. Je gaat ermee tegen de stroom in. Maar mij overtuigt Coolsaet in elk geval dat er geen echt geolied internationaal apparaat bestaat. Dat maakt de terreur er natuurlijk niet minder erg om, maar het spoort aan om de ziekte van de samenleving aan te pakken en niet de symptomen. Coolsaet zet op die manier aan tot kalmte en redelijkheid. Sinds het verschijnen van het boekje is de aanslag in Madrid gebeurd. We hebben toen in de media een Coolsaet gezien die wat te krampachtig zijn wetenschappelijke neutraliteit verdedigde. Hij wou geen uitspraken doen, zolang bijna niets bekend was. Ook al is de aanslag gepleegd door mensen die zich op Al-Quaeda beroepen, dit weerlegt zijn stelling niet.

Samenleving & Politiek, Jaargang 11, 2004, nr. 9 (november), pagina 48

• boekbespreking