Bruno Vanspauwen heeft de saga van De Morgen op papier gezet, van bij het begin in december 1978 tot oktober 2001. De Antwerpse Volksgazet was failliet, de Gentse Vooruit lag op apegapen. De socialistische beweging, onder impuls van Karel Van Miert, wilde in de plaats een niet-partijgebonden krant uitgeven. Een linkse krant, die alle progressieven kon aanspreken. Ze trokken Paul Goossens, de studentenleider van mei 68, als hoofdredacteur aan. De sage bevat alle elementen van een dramatisch verhaal: de woelige relatie met de beweging, de nooit ophoudende financiële perikelen, de persoonlijke strijd van Goossens. De beweging stak ettelijke miljoenen in de krant en wilde toch wel wat welwillendheid. Goossens bevocht zijn onafhankelijkheid. Hij had een project, een visie. Financiën moesten zich daaraan onderschikken. Hij vocht met de hele wereld, ook met zijn eigen redactie als het moest. Hij wilde een Rode Standaard, een linkse kwaliteitskrant. Wie in zijn redactie een Rood Nieuwsblad wou, moest wijken. Goossens had vooral een politiek project, hij wilde voor alles invloed uitoefenen. Eind 1986 hield de socialistische partij het voor bekeken. Vakbond en mutualiteit hadden voordien al afgehaakt. Ze hadden er een half miljard ingestoken. Het was genoeg geweest. Het is natuurlijk het meest dramatisch hoofdstuk uit het drama, vol emoties, vol heroïek ook. De Morgen herrees als een feniks uit zijn as. Even zag het ernaar uit dat het dan toch zou mislukken, tot de persgroep de krant overnam. Aanvankelijk lukte ook die operatie niet zo goed. Van Thilo wilde die krant eigenlijk niet. Goossens moest (zij het met een foefje en een royale opzegvergoeding erbovenop) vertrekken en Yves Desmet moest een nieuw project lanceren, weg van de ideologische correctheid en het drammerige toontje. Een krant moet opbrengen! Geleidelijk werden de financiële problemen overwonnen. Er kwamen meer lezers en er werd winst gemaakt. Desmet hield het maar enkele jaren vol, maar verliet De Morgen niet. Hij werd het uithangbord voor de krant. De nieuwe hoofdredacteur, Rudy Collier, lijkt uiteindelijk het Rode Nieuwsblad te realiseren.

Een sage is een verhaal met een historische kern. Er zit veel waarheid in, maar niet alles is waar. Het boek van Vanspauwen is met andere woorden niet het werk van een historicus. Hij heeft duidelijk geromantiseerd. Je leest er een zin als ‘Aan zijn blik, en aan de wat verbeten trek om zijn mond, meent Desmet af te lezen dat Goossens misschien wel gehoopt had zelf gevraagd te worden’ (253). Deze passage slaat op 1994, Vanspauwen schrijft ze veel jaren later op. Je vindt een aantal van die zo nauwkeurige observaties dat ze alleen maar gefantaseerd kunnen zijn. Erg is het niet. De leesbaarheid wordt er beter door. Maar ik heb ook van minstens twee protagonisten in de geschiedenis van De Morgen gehoord dat er op die manier toch wel enkele belangrijke en minder belangrijke fouten instaan. Overigens had het flink wat korter gekund. Uiteindelijk wordt alles toch wel moeilijk verteerbaar. Af en toe wordt het zelfs bepaald storend, zoals wanneer hij socialisme en communisme op een hoopje gooit en beide varianten van het totalitaire denken noemt. Hij dramt ook wat door als hij over de verhouding tussen pers en commercie heeft. Niet dat hij ongelijk heeft. Een krant is een commercieel product. Journalisten zijn niet alleen maar strijders voor de waarheid. Het onderscheid tussen commerciële en niet-commerciële communicatie is inderdaad soms heel vaag. Maar te veel is te veel.

Samenleving & Politiek, Jaargang 10, 2003, nr. 1 (januari), pagina 52

• boekbespreking