De hoofdredacteur van Le Monde Diplomatique publiceert in vlug tempo.En hij schrijft goed. Veelschrijverij gaat echter meestal ten koste van originaliteit en dat is bij dit boek ook te merken. Maar zelfs een mindere Ramonet blijft lezenswaardig en uitdagend.
Eigenlijk is het een boek over mondialisering. Mondialisering is geen proces dat landen wil veroveren. Het is geïnteresseerd in uitbreiding van de markt. Men kan spreken van een tweede kapitalistische revolutie. De staats- en traditionele structuren worden weggeveegd. Van een democratische controle is geen sprake. De traditionele tegenmachten - vakbonden, partijen en vrije pers - lijken machteloos. Het neoliberalisme triomfeert. De sociaaldemocratie heeft omzeggens ontslag genomen. Men kan spreken van een ideologische instorting: ‘In de politieke waaier moet links voortaan heruitgevonden worden, terwijl de plaats van het conformisme, van het conservatisme, nu aan de sociaaldemocratie toekomt. Deze is de moderne rechterzijde. Door theoretische luiheid en opportunisme heeft zij de historische missie om het neoliberalisme te naturaliseren aanvaard.’ (p. 40/41).
De VS domineren de wereld meer dan ooit. Dat is duidelijk gebleken naar aanleiding van 11 september. Intern was dat een gelegenheid om de vijs aan te spannen en naar buiten toe werden alle internationale afspraken tussen haakjes gezet. We hadden natuurlijk wel te doen met een nieuw terrorisme, een globaal terrorisme. Het kon alleen gedijen in een wereld waarin de politiek minder en minder betekenis heeft en waarin er nauwelijks nog regels bestaan. In een dergelijke context konden organisaties met een zo onduidelijke structuur ontstaan. Aan de andere kant doen de VS er alles aan om ook militair een tegenwicht te blijven. Ze aarzelden geen ogenblik om de VN voor schut te zetten.
Ondertussen dreigt een onoverzienbare ecologische ramp, waarvoor het ongebreideld productivisme verantwoordelijk is. Genetische proeven, ontbossing, gesjoemel met voedsel … zijn daar allemaal een gevolg van. Hoe we daaruit geraken? Ramonet ziet toch een embryo van een internationale civiele maatschappij. Seattle, Praag, Davos … stilaan groeit de tegenmacht. Zij zal misschien een nieuwe economie kunnen inrichten, die gebaseerd is op duurzame ontwikkeling en die het menselijk belang primair stelt.

Samenleving & Politiek, Jaargang 9, 2002, nr. 8 (oktober), pagina 62

• boekbespreking