Volgens de Vlaamse regionale indicatoren is de gemiddelde levensverwachting bij de geboorte thans zo’n 75 jaar voor de mannen en 81 jaar voor de vrouwen. Wanneer we daar nog aan toevoegen dat boven de vijftig jaar meer dan de helft van de bevolking al niet meer werkt, terwijl boven de twintig jaar meer dan de helft van onze jongeren nog op de schoolbanken vertoeft, dan betekent dit dat de pensioenperiode de langste periode in een mensenleven aan het worden is (zijn koppels daar wel op voorbereid?). Ik ga hier niet in op alle financiële uitdagingen die dit met zich mee zal brengen, maar concentreer me even op de problemen van die zo schaars geworden jongeren, die voortdurend tegen volwassenen moeten opboksen: in het gezin, waar ze vroeger per definitie in de meerderheid waren en in de samenleving in haar geheel.

Dat moet niet leuk zijn en het is vanuit ontwikkelingspsychologische optiek ook niet gezond, want het is essentieel voor een goede, democratische morele ontwikkeling, zo weten we van Jean Piaget, Lawrence Kohlberg en Eric Ericson, dat jongeren met leeftijdsgenoten een stuk van de wereld kunnen ontdekken, conflicten kunnen uitvechten en verantwoordelijkheid voor elkaar kunnen opnemen. Dat kunnen ze dus nauwelijks nog binnen de gezinnen en al evenmin op straat want die hebben we helemaal door de auto laten inpalmen. Op school vormen jongeren weliswaar de meerderheid, maar het schoolgebeuren wordt helemaal door volwassenen beheerd en beheerst. Nee, heel wat jongeren leven een behoorlijk eenzaam bestaan als achterbankkinderen die van huis naar school en van school naar huis worden gevoerd, waar ze dan worden achtergelaten in wellicht tot de nok met speelgoed gevulde kinderkamers, maar zonder speelkameraadjes…
Jongeren hebben recht op intense contacten met leeftijdsgenoten en dus moet de samenleving daarvoor ruimte creëren. Enerzijds door het jeugdwerk, de chiro- en scoutsbewegingen, de speelpleinwerkingen of de creatieve jeugdateliers met alle mogelijke middelen te ondersteunen en (vooral kansarme) jongeren te stimuleren om daaraan te participeren. Anderzijds door aan jongeren, letterlijk, winstvrije ruimtes ter beschikking te stellen waar zij hun ding kunnen doen, een balletje op kunnen gooien of kunnen (roller)skaten want momenteel zijn zij quasi verplicht om hun hele vrije tijd in commerciële ruimtes en contexten te vertoeven (en van Marleen Vanderpoorten mag er nu ook op school al aan reclame en sponsoring worden gedaan ), als zou vrije tijd per definitie commerciële tijd zijn, als zou uitgaan niet zonder uitgeven kunnen. Er moeten meer vrije parken, pleinen, weiden en bossen komen, er moeten meer autoloze of autoluwe straten komen. De veiligheid van jongeren moet niet worden gerealiseerd door die jongeren in een verdere spiraal van veiligheidszitjes en veiligheidsgordels, veiligheidsjassen, veiligheidsreflectoren en veiligheidshelmen te versmachten, zij moet de ruimtes zelf viseren.

Want jongeren dreigen inderdaad in de verdrukking te komen. Omdat ze geen stemrecht hebben is de kans groot dat onvoldoende met hun belangen rekening wordt gehouden en dat, bijvoorbeeld, politieke partijen meer hun oor te luisteren zullen leggen bij al die stemgerechtigde bejaarden dan bij die schaarse en niet stemgerechtigde jongeren. En dan zal het gezeur over problemen als nachtlawaai door jongeren, schenenbedreigende skateboarders, samenscholende jongeren en dancinggeluiden sneller de politieke agenda halen, dan een vraag om meer ruimte voor jongeren. Men heeft ze al met een gigantische staatsschuld opgezadeld, waaruit zij geen voordelen zullen putten - is dat geen argument om de successierechten op erfenissen wat te verhogen? - welnu, men moet ze dan ook maar een behoorlijke levenskwaliteit kunnen garanderen en ze niet ook nog opzadelen met een verder schrijdende ruimtebeperking en milieuverontreiniging.

Het is te hopen dat onze kinderrechtencommissaris amok maakt, telkens belangen van kinderen op het spel staan, want wie zal het anders voor hen opnemen? Natuurlijk, het is mogelijk dat, zo leert ons de economie, juist omdat jongeren zo schaars zijn geworden, men er des te meer waarde aan hecht, maar het is dan toch nog de vraag of die waardering henzelf betreft. Ze worden dan misschien wel doodgeknuffeld en verwend, maar dan toch vooral opdat ze des te beter aan de verwachtingen van volwassenen zouden beantwoorden. Goed presteren op school, het is voor iedere jongere de gulden sleutel naar tevreden ouders, die dat zullen laten blijken door hen met allerlei voordelen te belonen. Nog nooit hebben ouders zich zo verantwoordelijk geacht voor hun kroost en nog nooit hebben ze zo sterk de indruk gehad hun kinderen te kort te doen. Steeds meer ouders verschijnen op proclamaties in het hoger onderwijs, steeds meer ouders stappen naar de nabespreking van examens ja, steeds meer ouders blijken zelfs met hun kinderen te blokken en aan een vergelijkbare stress bloot te staan. Maar hebben ze wel voldoende oog voor de eigen verlangens van hun kinderen?
Steeds minder jongeren en steeds meer langer levende volwassenen, die omgekeerde leeftijdspiramide zal het aangezicht van onze samenleving beslist grondig veranderen. Tegenover iedere kinderkribbe minstens twee rust- en verzorgingsinstellingen. Tegenover iedere kleuterklas tientallen serviceflats. Meer geriaters dan pediaters, meer begrafenisondernemers dan gynaecologen.
Is het dan nog te verwonderen dat zovele jongeren gewoon niet volwassen willen worden en hun jongerentijd verlengen door er een jaar met de rugzak op uit te trekken. Volwassen zullen ze immers nog meer dan lang kunnen zijn…

Samenleving & Politiek, Jaargang 9, 2002, nr. 5 (mei), pagina 1 tot 2

• edito
• demografie
• gelijke kansen
• redactioneel